Μια μελέτη αποκαλύπτει πώς τα υποπροϊόντα τομάτας, πλούσια σε βιοενεργά μόρια, μπορούν να μετατραπούν σε πόρους για πιο υγιεινή διατροφή και πιο βιώσιμη γεωργία.

Η καλλιέργεια της τομάτας (Solanum lycopersicum L.) είναι από τις πιο διαδεδομένες στον κόσμο, με παγκόσμια παραγωγή η οποία, σύμφωνα με εκτιμήσεις του WPTC (World Processing Tomato Council), έχει φτάσει σε ρεκόρ 44,2 εκατομμυρίων τόνων επεξεργασμένης ντομάτας το 2023. Η Ιταλία, στην τρίτη θέση της παγκόσμιας κατάταξης των βιομηχανικών χωρών παραγωγής τομάτας, ξεπέρασε τους 5 εκατομμύρια τόνους την ίδια χρονιά. Ωστόσο, πίσω από κάθε μεταμόρφωση κρύβεται μια πρόκληση: μια μεγάλη ποσότητα απορριμμάτων - κυρίως φλούδες και σπόροι - συχνά θεωρείται άχρηστη. Τι θα γινόταν όμως αν αυτά τα «απόβλητα» ήταν πράγματι ένας πολύτιμος πόρος για το φαγητό μας;

Ένα έργο που διεξήχθη από το ENEA και το Πανεπιστήμιο της Tuscia έδειξε ότι τα υποπροϊόντα της επεξεργασίας τομάτας είναι πλούσια σε βιοενεργά μόρια, όπως φλαβονοειδή και ανθοκυανίνες, γνωστά για τις ισχυρές αντιοξειδωτικές τους ιδιότητες. 

Αναλύοντας ποικιλίες ντομάτας, συμπεριλαμβανομένων των διάσημων San Marzano και Sun Black (η τελευταία με τη χαρακτηριστική μωβ απόχρωση της) και της παραλλαγής της επιδερμίδας άχρωμου φρούτου με διαφανές δέρμα, η έρευνα ανέδειξε πώς τα δέρματα και οι σπόροι, που είναι πλούσιοι σε αντιοξειδωτικά, φυτικές ίνες και μέταλλα, μπορούν να μετατραπούν σε λειτουργικά συστατικά για να εμπλουτίσουν τρόφιμα όπως ζυμαρικά, ψωμί και μπισκότα. Όχι μόνο αυτό, η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Food Chemistry, αποκάλυψε ότι αυτά τα βιοενεργά μόρια θα μπορούσαν επίσης να έχουν εφαρμογές στη γεωργία, ως εργαλεία βιοελέγχου για την καταπολέμηση παθογόνων και παρασίτων. Με αυτό το έργο, τα απόβλητα από τη βιομηχανία τομάτας γίνονται υποπροϊόντα, ανοίγοντας το δρόμο για νέες δυνατότητες στην κυκλική οικονομία και τη βιωσιμότητα.

Η μελέτη ανέδειξε τις σημαντικές θρεπτικές και αντιμικροβιακές δυνατότητες των απορριμμάτων τομάτας, ανοίγοντας νέες προοπτικές για τη χρήση τους στους τομείς των τροφίμων και της γεωργίας.

Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές που προέκυψαν από τα αποτελέσματα αφορά τη βιοχημική σύνθεση του πυρήνα , που χαρακτηρίζεται από υψηλή συγκέντρωση αντιοξειδωτικών όπως ανθοκυανίνες, φλαβονοειδή και φαινόλες. Η ποικιλία Sun Black, ειδικότερα, ξεχώρισε για την υψηλή περιεκτικότητά της σε ανθοκυανίνες , το μωβ χρώμα της οποίας είναι ενδεικτικό μιας σημαντικής παρουσίας βιοδραστικών μορίων. Αυτές οι ουσίες, γνωστές για το ρόλο τους στην αντιμετώπιση του οξειδωτικού στρες και στην πρόληψη χρόνιων παθολογιών, κάνουν το Sun Black μια πολλά υποσχόμενη ποικιλία για την ανάπτυξη λειτουργικών προϊόντων.

Ταυτόχρονα, η μελέτη διερεύνησε τις πιθανές γεωργικές εφαρμογές αυτών των αποβλήτων. Οι δοκιμές που πραγματοποιήθηκαν σε εκχυλίσματα πυρήνων έδειξαν αποτελεσματική δράση ενάντια σε δύο γεωργικά παθογόνα μεγάλης σημασίας: Pseudomonas syringae, ένα βακτήριο που ευθύνεται για σοβαρές βλάβες στις κηπευτικές καλλιέργειες και Fusarium graminearum, έναν μύκητα που επηρεάζει το σιτάρι και άλλες καλλιέργειες δημητριακών. Αυτή η ανακάλυψη ανοίγει το δρόμο για σημαντική μείωση της χρήσης συνθετικών αγροχημικών, ευνοώντας τις ολοκληρωμένες πρακτικές διαχείρισης παρασίτων που είναι πιο βιώσιμες για το περιβάλλον και πιο ανταγωνιστικές στην αγορά.

Επιπλέον, η αντιμικροβιακή και αντιμυκητιακή δράση των φαινολών που υπάρχουν στα απορρίμματα τομάτας θα μπορούσε επίσης να βρει εφαρμογή στη φάση μετά τη συγκομιδή, συμβάλλοντας στην παράταση της διάρκειας ζωής των προϊόντων φρούτων και λαχανικών. Συγκεκριμένα, έχει ήδη επισημανθεί πώς η συσσώρευση ανθοκυανινών στο δέρμα της ντομάτας μειώνει την ευαισθησία του καρπού στο Botrytis cinerea, ένα από τα κύρια παθογόνα μετά τη συγκομιδή. Αυτό το αποτέλεσμα ανοίγει νέες προοπτικές για τη διαχείριση των μυκητιασικών λοιμώξεων και για τη βελτίωση της διατήρησης των καρπών, με πιθανές εφαρμογές που μπορούν να επεκταθούν και σε άλλες κηπευτικές καλλιέργειες.

Από τα απόβλητα στους πόρους: ευκαιρίες για ένα βιώσιμο μέλλον

Η μελέτη που διεξήχθη από το ENEA και το Πανεπιστήμιο της Tuscia έδειξε πώς τα απορρίμματα τομάτας μπορούν να αξιοποιηθούν, τονίζοντας ότι ακόμη και οι φαινομενικά οριακές πηγές μπορούν να γίνουν στρατηγικές ευκαιρίες. Επιπλέον, αυτά τα αποτελέσματα ταιριάζουν απόλυτα στη στρατηγική Farm to Fork (F2F) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία στοχεύει στη μείωση της σπατάλης τροφίμων κατά 50% έως το 2030. Η επαναχρησιμοποίηση του πυρήνα τομάτας ως πηγή βιοδραστικών ενώσεων όχι μόνο προάγει τη βιωσιμότητα, αλλά συμβάλλει στη δημιουργία κυκλικές και καινοτόμες αλυσίδες εφοδιασμού. 

Σε μια εποχή που η βιωσιμότητα δεν είναι πλέον επιλογή αλλά ανάγκη, σε ένα πλαίσιο αυξανόμενων κανονισμών και κοινωνικών πιέσεων, οι παραγωγοί καλούνται όλο και περισσότερο να μειώσουν τα απόβλητα και να υιοθετήσουν μοντέλα κυκλικής οικονομίας. Αυτή η μελέτη καταδεικνύει ότι ακόμη και από τα απόβλητα μπορούν να προκύψουν αποτελεσματικές ευκαιρίες, όχι μόνο για πιο βιώσιμη γεωργία, αλλά και για πιο υγιεινή διατροφή. Η πορεία που περιγράφεται είναι σαφής: κάθε πόρος πρέπει να αξιοποιηθεί για τη μείωση των αποβλήτων και τη βελτιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των αλυσίδων εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων διατροφής.

Πηγή

Donato Liberto
© fruitjournal.com