Η μείωση της παραγωγής που επηρεάζει την καλλιέργεια είναι πλέον όλο και πιο εμφανής. Η επανεκκίνηση αυτής της παραγωγής, ωστόσο, είναι ακόμα δυνατή.

Το ευρωπαϊκό κάστανο, Castanea sativa Mill., κυριαρχεί για μεγάλο χρονικό διάστημα στο πανόραμα των ειδών φρούτων με κέλυφος που καλλιεργούνται στην Ιταλία, μαζί με άλλες καλλιέργειες όπως το αμύγδαλο, το φουντούκι, το φιστίκι, η καρυδιά και το κουκουνάρι. Σήμερα  όμως, η κατάσταση στην καστανοκαλλιέργεια έχει αλλάξει άρδην. Μάλιστα, στις αρχές του εικοστού αιώνα η παραγωγή κάστανου ξεπερνούσε τους 800 χιλιάδες τόνους έναντι 50 τα τελευταία χρόνια. Αυτό επιβεβαιώνεται από τα στοιχεία του 2023 που παρείχε η Ismea, τα οποία υπογραμμίζουν περαιτέρω μείωση της παραγωγής με 43.000 τόνους συγκομιδής σε περίπου 36.000 εκτάρια ενεργών καστανιώνων.

Αιτίες της μείωσης της παραγωγής στην καστανοκαλλιέργεια 

Η παρακμή του κλάδου ήταν ραγδαία, κυρίως λόγω της ερήμωσης των ψηλών λοφωδών και των μεσοορεινών περιοχών, όπου η καλλιέργεια αυτή είχε βρει το ιδανικό περιβάλλον παραγωγής της. Για αιώνες, οι κάτοικοι αυτών των ορεινών περιοχών βασίζουν την οικονομία τους στη γεωργία επιβίωσης, με τα κάστανα στο επίκεντρο της διατροφής τους και τις αγροδασοκομικές τους δραστηριότητες. Με την εγκατάλειψη όμως αυτών των περιοχών, πολλές καστανιές έμειναν στην τύχη τους, καθιστώντας αυτές αντιπαραγωγικές. Ως απόδειξη, τα στοιχεία που αφορούν τα τελευταία 40 χρόνια, περίοδο κατά την οποία η έκταση που αφιερώθηκε στην καλλιέργεια κάστανου μειώθηκε σταδιακά κατά 50% με αποδόσεις ανεπαρκείς για να εγγυηθούν ένα αξιοπρεπές εισόδημα για τους παραγωγούς. Οι συνέπειες της κρίσης είναι εμφανείς. Ως ιστορικός εξαγωγέας, η Ιταλία αναγκάζεται πλέον να εισάγει μεγάλες ποσότητες κάστανων από χώρες όπως η Γαλλία, η Αυστρία, η Ισπανία και η Πορτογαλία. Χώρες που μπόρεσαν να προσαρμοστούν στις νέες ανάγκες της αγοράς, εισάγοντας μοντέλα εντατικής καλλιέργειας, βασισμένα στην έννοια «καστανιάς-περιβόλι», που εγγυώνται σταθερή παραγωγή τόσο για την εσωτερική αγορά όσο και για τη βιομηχανία μεταποίησης.

Μπορεί όμως το κάστανο να προσαρμοστεί πραγματικά στις σύγχρονες τεχνικές καλλιέργειας;

Αν και η Ιταλία έχει μείνει πίσω σε ό,τι αφορά τις τεχνικές ανάκτησης του κάστανου, εστιάζοντας κυρίως στη μετατροπή των πρεμνοβλαστών μέσω εμβολιασμού, είναι όλο και πιο επείγον να ακολουθήσει μια πορεία εκσυγχρονισμού ακολουθώντας το παράδειγμα άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Η εισαγωγή σύγχρονων συστημάτων, η μηχανοποιημένη διαχείριση και η αύξηση της πυκνότητας φύτευσης είναι σίγουρα μερικές από τις στρατηγικές που μπορούν να υιοθετηθούν για να ενθαρρυνθεί η επιστροφή στην καλλιέργεια καστανιάς, καθιστώντας την και πάλι ελκυστική καλλιέργεια, ακόμη και για τις νέες γενιές αγροτικών επιχειρηματιών.

Για να συμβεί αυτό, είναι σημαντικό να υιοθετηθούν κατάλληλες μεθοδολογίες όπως η υιοθέτηση στοχευμένων τεχνικών κλαδέματος, η μείωση της νεανικής μη παραγωγικής περιόδου και η επιλογή τακτικών διατάξεων φύτευσης για τη διευκόλυνση της χρήσης μηχανών που ευνοούν την πιο αποδοτική και κερδοφόρα παραγωγή. Επιπλέον, παρόλο που το κάστανο προσαρμόζεται φυσικά σε λοφώδεις περιοχές και πρόποδες βουνών, τίποτα δεν μας εμποδίσει να σκεφτούμε τη σύγχρονη καλλιέργεια κάστανου να βρει χώρο σε λιγότερο απότομο έδαφος, που χρησιμοποιείται σήμερα για άλλες καλλιέργειες, όπως δημητριακά και χορτονομές.

Παράδοση vs καινοτομία 

Παρά την προφανή ανάγκη για μια καινοτόμο διαδικασία που διασχίζει τον κλάδο, παραμένει θεμελιώδες να μπορούμε να διατηρήσουμε την τοπική αριστεία, όπως οι ποικιλίες που διαθέτουν πιστοποιήσεις DOP και IGP, οι οποίες αντιπροσωπεύουν μια γενετική και πολιτιστική κληρονομιά προς προστασία.

Η μετάβαση στην καινοτομία, επομένως, δεν πρέπει να θυσιάσει τους παραδοσιακούς, συχνά αιωνόβιους, καστανιώνες που διαδραματίζουν αναντικατάστατο ρόλο: καταπολεμούν την υδρογεωλογική αστάθεια, φιλοξενούν πλούσια βιοποικιλότητα, παρέχουν πόρους για τη μελισσοκομία και προσφέρουν χώρους για αγροτικό τουρισμό. Τελικά, τα σύγχρονα και παραδοσιακά μοντέλα καλλιέργειας κάστανου μπορούν να συνυπάρχουν και να ενσωματωθούν, αλλά προτεραιότητα είναι να επιστρέψουμε στην αξιοποίηση του κάστανου ως γεωργικού και οικονομικού πόρου. Επένδυση στην καστανοκαλλιέργεια σημαίνει στόχος για βιώσιμη ανάπτυξη, διατήρηση των παραδόσεων του παρελθόντος, αλλά στραμμένη προς το μέλλον.

Πηγή

Federica Del Vecchio
© fruitjournal.com