Η αμυγδαλιά (Prunus Dulcis) είναι ένα δέντρο της οικογένειας των Rosaceae, της οποίας τα άνθη έχουν χρώμα ερυθρόλευκο και τα οποία εμφανίζονται πριν από την εμφάνιση των φύλλων. Μπορεί να φτάσει σε ύψος τα 6 έως και τα 12 μέτρα. Μπορεί να ζήσει μέχρι τα 100 έτη και πολλαπλασιάζεται με σπόρο και εμβολιασμό των σπορόφυτων. Το ξύλο της θεωρείται ότι είναι καλής ποιότητας και χρησιμοποιείται για την παραγωγή επίπλων.

Η αμυγδαλιά φτάνει σε μεγάλη καρποφορία από τον 7ο χρόνο με παραγωγική ζωή μεγαλύτερη από 50 έτη. Η χώρα με την μεγαλύτερη παραγωγή αμυγδάλων είναι οι ΗΠΑ (Καλιφόρνια). Ο κορμός της αμυγδαλιάς πολλές φορές είναι στριμμένος με εξογκώματα. Ο φλοιός των δέντρων είναι σκούρος γκρίζος με πολλές σχισμές που αποφλοιώνεται σε μικρές πλάκες με το πέρασμα των ετών. Η αμυγδαλιά φέρει ισχυρό κατακόρυφο ριζικό σύστημα.

Ποικιλίες και χαρακτηριστικά

Οι ποικιλίες διακρίνονται σε αυτογόνιμες και σταυρογόνιμες. Στις δεύτερες απαιτείται φύτευση δύο τουλάχιστον ποικιλιών από τις οποίες η μία θα είναι η επικονιάστρια ποικιλία. Η παρουσία μελισσών κατά την περίοδο της άνθησης συμμετέχει σημαντικά στην επιτυχή επικονίαση. Επιτυχής επικονίαση θεωρείται αυτή όπου η γονιμοποίηση των άνθεων είναι στο 30 με 35%. Οι ποικιλίες αυτές χαρακτηρίζονται σημαντικά από την επίδραση του κλίματος, του εδάφους, το καλλιεργητικό σύστημα εφαρμογής, την επίδραση διαφόρων παρασίτων και ασθενειών και την κατεύθυνση της παραγωγής. Απαιτεί 100 έως και 400 ώρες χειμερινού ψύχους με θερμοκρασίες κάτω από τους 7 βαθμούς Κελσίου για χειμερινό λήθαργο και ομαλή ανθοφορία. Μερικές ενδεικτικές ποικιλίες είναι οι Τexas, Ferragnes, Ferraduel, Ferrastar, Cristomorto, Fascionello, Piyyuta d Αvola, Ferralise κ.α. Η αμυγδαλιά αρχίζει την καρποφορία από το 3ο έως και το 5ο έτος ανάλογα με την ποικιλία. Η Ferraduel συνήθως μπαίνει πιο γρήγορα στην καρποφορία ενώ η Ferragnes πιο αργά. Μερικές ποικιλίες όπως Cristomorto, Ferraduel και η Rumbeta εμφανίζουν παρενιαυτοφορία στην παραγωγή ενώ η Ferragnes και η Lauranne είναι παραγωγικά πιο σταθερές ποικιλίες. Ποικιλίες με ογκώδη ψύχα μεγαλύτερη από 1,2 γραμμάρια και στρογγυλό σχήμα θεωρούνται και πιο εμπορεύσιμες ενώ ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δωθεί στα κλιματολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής φύτευσης καθώς μερικές ποικιλίες είναι ευαίσθητες στην μονίλια και το έλκος των κλαδίσκων (Ferragnes, Marcona) καθώς και στο φουζικλάδιο και στο πολυστίγμα (Ferraduel).

Τexas

Είναι κύρια καλλιεργούμενη ποικιλία στη χώρα μας, αμερικάνικης προέλευσης, ημίσκληρη και οψιμανθής (σχετικά με τις παλιές ποικιλίες), κατάλληλη για τη Βόρεια Ελλάδα και δεν καλλιεργείται πουθενά αλλού πια. Η καλλιέργειά της είναι πιο επισφαλής σε ορεινές περιοχές, όπου οι θερμοκρασίες συχνά την άνοιξη πέφτουν σε χαμηλά επίπεδα. Παράγει καρπό μετρίου μεγέθους με αναλογία ψίχας 46,2% κατάλληλο για μεταποίηση. Ο καρπός της συγκομίζεται στα μέσα Σεπτεμβρίου. Πολλές φορές οι βροχές ζημιώνουν το χρωματισμό του ενδοκαρπίου («κόκαλο»). Στις αποφλοιωτικές μηχανές αποφλοιώνεται καλά, εκτός αν αφεθεί να ξεραθεί και κολλήσει το περικάρπιο πάνω στον καρπό. Παρουσιάζει υψηλό ποσοστό διπλών σπερμάτων (έως και 21,5%) και αυτό είναι μειονέκτημα της ποικιλίας (σχετίζεται με τις σχετικά υψηλές θερμοκρασίες τους μήνες πριν την άνθιση). Ένα από τα προβλήματα που παρουσίασε αυτή η ποικιλία είναι η μη παρασιτική νέκρωση των πλάγιων οφθαλμών (γενετικό πρόβλημα) που δυστυχώς βρίσκεται συχνά στους σημερινούς αμυγδαλεώνες στην Ελλάδα. Ακόμα ένα πρόβλημα που παρουσιάζει κάποιες χρονιές είναι η καρπόπτωση αργά την άνοιξη. Δεν έχει εξακριβωθεί ο λόγος για αυτή την καρπόπτωση, αλλά πιθανόν να είναι το τσίμπημα μόνο του ευρύτομου (γιατί δεν την προσβάλει πρακτικά), «κρυφή» έλλειψη βορίου ή φωσφόρου, έλλειψη νερού ή ανταγωνισμός μεταξύ των καρπών και μεγάλες και απότομες μεταβολές θερμοκρασιών. Ερευνητικά μας δεδομένα δείχνουν ότι η ποικιλία Texas είναι μια ποικιλία που δεν εκμεταλλεύεται ικανοποιητικά τις εισροές, καθώς τους καλοκαιρινούς μήνες λειτουργεί πιο «τεμπέλικα» από την ποικιλία Ferragnes. Ίσως αυτό το χαρακτηριστικό να έχει και συνέπειες στην ικανότητα ανάπτυξης των καρπών την επόμενη χρονιά και γι’ αυτό παρουσιάζει την ανωτέρω καθυστερημένη καρπόπτωση. Καλοί επικονιαστές της Texas θεωρούνται η Ρέτσου, Truoito και Νούλα. Η Ρέτσου παράγει τα γνωστά απαλοκέλυφα αμύγδαλα (τσιπάτα) και πωλείται με το κόκαλο. Είναι πολύ ευαίσθητη σε ασθένειες πέραν από τη μονίλια και το ευρύτομο και δεν αποφλοιώνεται εύκολα. Ανθεκτική για ξηρά μέρη γενικότερα και καλύπτει ανάγκες για συγκεκριμένη μερίδα της αγοράς. Η Truoito είναι αυτογόνιμη ποικιλία που έχει πολύ μεγάλη ευαισθησία στη μονίλια και το ευρύτομο και απαιτεί καλό κλάδεμα και πολλούς ψεκασμούς ετησίως. Η Νούλα (κατά τον παραγωγό-φυτωριούχο που την ανέπτυξε και τη διαθέτει) είναι σχετικά απαλοκέλυφη, έχει σχήμα καρπού σαν την Texas, με μέτρια ετήσια καρποφορία και φυσικά ανθίζει και ωριμάζει τους καρπούς της την ίδια περίοδο με την Texas. Έδαφος: Το βασικό σφάλμα που έγινε με την ποικιλία Texas είναι ότι δεν περιορίστηκε η καλλιέργειά της μόνο στα γόνιμα και ποτιστικά εδάφη, όπου μπορεί να ευδοκιμήσει, αλλά φυτεύτηκε και σε εδάφη μέτριας γονιμότητας ακόμα και σε πτωχά χωρίς άρδευση. Η ποικιλία πρέπει να καλλιεργείται σε γόνιμα ποτιστικά εδάφη, παρόλο που και σε αυτή την περίπτωση δεν μπορεί να τα εκμεταλλευθεί τόσο καλά και σταθερά όσο η ποικιλία Ferragnes. Διαμόρφωση: Το δέντρο της Texas είναι αρκετά ορθόκλαδο και έχει μια ισχυρή τάση να μεγαλώνει πολύ σε ύψος. Χρειάζεται λοιπόν κατά τη διαμόρφωση του σχήματος στη μικρή ηλικία άνοιγμα των βραχιόνων μέχρι να πάρουν κατεύθυνση τουλάχιστον ελαφρώς πλάγια. Αφού οι βραχίονες αποκτήσουν το επιθυμητό ύψος πρέπει να αρχίσει το κόψιμο των κορυφών σε ένα πλάγιο βλαστό. Τα πρώτα χρόνια πρέπει να εφαρμόζεται ένα μέτριου βαθμού κλάδεμα, το οποίο γίνεται πιο ισχυρό όσο το δέντρο ενηλικιώνεται. Ακλάδευτα δέντρα γερνάνε γρήγορα. Αυστηρά κλαδέματα δημιουργούν λαίμαργους. Άρδευση-Λίπανση: Αν εξαιρέσουμε τα πολύ γόνιμα εδάφη που συγκρατούν υγρασία και τις πολύ βροχερές χρονιές κατά την περίοδο του Απριλίου-Μαΐου, σε όλες τις άλλες περιπτώσεις το πότισμα στην Texas πρέπει να αρχίζει, ανάλογα με την περιοχή, από τα τέλη Απριλίου ως τις αρχές Μαΐου. Αυτό ίσως συμβάλει σημαντικά στον περιορισμό της καρπόπτωσης που αποτελεί το πιο σοβαρό μειονέκτημα της ποικιλίας αυτής. Απαιτεί πλούσιες λιπάνσεις την άνοιξη και είναι πολύ ανθεκτική στις ασθένειες με εξαίρεση τη σκωρίαση στην οποία είναι μετρίως ανθεκτική, αυτή όμως αποτελεί τοπικό πρόβλημα.

Ferragnes

Είναι ποικιλία Γαλλικής προέλευσης. Η ποικιλία Ferragnes καλλιεργείται σήμερα σ’ όλες τις χώρες τις Μεσογείου σαν κύρια ποικιλία. Βασικά της προσόντα η όψιμη άνθησή της, η υψηλή της παραγωγικότητα, η πολύ καλή ποιότητα της ψίχας, η αντοχή της σε ασθένειες, όπως το πολύστιγμα. Είναι δέντρο ζωηρό, μπαίνει γρήγορα στην καρποφορία και είναι παραγωγικό. Παράγει καρπούς μέσου-μεγάλου μεγέθους, σκληροκέλυφους και επειδή ανθίζει αργά είναι κατάλληλη και για τη Β. Ελλάδα. Ανθίζει 7 περίπου ημέρες μετά την Texas και ωριμάζει τους καρπούς της λίγες ημέρες πριν την Texas. Καλοί επικονιαστές είναι οι ποικιλίες Ferraduel, Ai, Φύλλις και Ρέτσου. Συγκομίζεται περίπου 9 ημέρες πριν από την Texas και έχει αναλογία ψίχας έως 34,2%. Δημιουργεί πολλά καρποφόρα όργανα, ακόμα και σε χοντρούς βλαστούς. Επειδή καρποφορεί πάνω σε ημιμόνιμα καρποφόρα όργανα (ροζέτες) έχει την τάση να παρενιαυτοφορεί. Παρατηρήθηκε ότι παρουσιάζει μια τάση για καρπόπτωση από τα μέσα Απριλίου ως τις αρχές Μαΐου. Η αποφλοίωση στο μηχανικό αποφλοιωτήρα είναι τέλεια. Έδαφος: Η Ferragnes πρέπει να καλλιεργείται σε κάπως γόνιμα και ποτιστικά εδάφη. Έτσι αποκτά πολύ καλή ποιότητα ψίχας και δίνει εξαιρετική παραγωγικότητα. Πρέπει να συνεχίσει να φυτεύεται ιδίως όπου υπάρχουν κίνδυνοι από όψιμους παγετούς και ακόμα όπου υπάρχει σοβαρό πρόβλημα από το πολύστιγμα. Προσαρμόστηκε πολύ καλά σε περιοχές με κάπως μεγάλα υψόμετρα. Ανθεκτικότητα: Το δέντρο παρουσιάζει μια σχετικά μικρή ευπάθεια στη μονίλια, αλλά έχει πολύ μεγάλη αντοχή στην πολύστιγμα. Αντοχή παρουσιάζει επίσης στο ευρύτομο. Δέντρα αυτής της ποικιλίας σε περιοχή της Κοζάνης, όπου το έντομο προκαλεί μεγάλες καταστροφές, ελάχιστη μόνο προσβολή παρουσίασαν επί 15 χρόνια χωρίς ψεκασμό. Στις έντονες μεταβολές των θερμοκρασιών ανθίσταται ικανοποιητικά με μικρές μόνο καρποπτώσεις. Κλάδεμα: Ως καρποφορούσα επί ημιμονίμων καρποφόρων οργάνων, χρειάζεται κλάδεμα τμηματικής ανανέωσης. Βασικά να έχουμε κατά νου ότι σε σχετικά οριζόντιους υποβραχίονες πρέπει να αφήνουμε καρποφόρους βλαστούς να καρποφορούν για 3-4 έτη και να τους αντικαθιστούμε τμηματικά.

Ferraduel

Οψιμανθής ποικιλία, πολύ παραγωγική, ευαίσθητη στο ευρύτομο. Είναι ποικιλία με τάση παρενιαυτοφορίας (καλό κλάδεμα τη μειώνει), ποσοστό ψίχας και μέγεθος ψίχας μικρότερα της Ferragnes. Εκείνο που διαπιστώθηκε σε ένα πειραματικό αντοχής υποκειμένων στην ξηρασία, ήταν η μεγάλη αντοχή της στην ξηρασία, αντοχή πολύ μεγαλύτερη αυτής που παρουσίασε η Ferragnes, ακόμη και στα πιο ανθεκτικά υποκείμενα.

Ν (Άζωτο)

Σημαντικές διαφορές ανιχνεύονται μεταξύ των ποικιλιών στην περιεκτικότητα του αζώτου στα φύλλα της αμυγδαλιάς. Το χαμηλότερο επίπεδο εμφανίστηκε στην ποικιλία Φυλλίς με επακόλουθο την μικρή αντοχή στην έλλειψη εδαφικής υγρασίας και την υψηλότερη η ποικιλία Ρέτσου με αντίστοιχα υψηλή αντοχή στην εδαφική υγρασία. Στα σπέρματα το Ν εμφανίστηκε σε μεγαλύτερη ποσότητα στην ποικιλία 42/1/68 και σε μικρότερη στην 44/1/68 και στην Ρέτσου. Στο ενδοκάρπιο η μεγαλύτερη τιμή Ν ανιχνεύτηκε στην Ferragnes και η μικρότερη στην Φύλλις και Ferraduel. Μερικές συμβουλές για τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας της λίπανσης με Ν είναι οι εξής: • Εφαρμογή Ν μόνο όταν υπάρχουν φύλλα και οι ρίζες είναι ενεργές • Εφαρμογή ομοιόμορφης άρδευσης αρκετής για τη μεταφορά του Ν στο ριζόστρωμα • Πολλαπλές εφαρμογές Ν καθ’ όλη την περίοδο ανάπτυξης, μια που τα νεαρά δέντρα το απορροφούν συνέχεια • Τα ώριμα δέντρα χρειάζονται το Ν την άνοιξη (κύρια για τη βλάστηση) και το καλοκαίρι (κύρια για τους καρπούς). Η μετασυλλεκτική εφαρμογή παρέχει στο δέντρο το απαιτούμενο Ν για την επόμενη άνοιξη • Ανάλυση των φύλλων κάθε Ιούλιο. Καθώς το Ν είναι κινητό στο φλοιό, τα συμπτώματα ανεπάρκειας εμφανίζονται πρώτα στα γηραιότερα φύλλα ως αποτέλεσμα της επανακινητοποίησης του Ν από τα γηραιότερα φύλλα στα νεότερα φύλλα. Σε σοβαρή ανεπάρκεια Ν μπορεί να συμβεί πτώση του καρπού και η ποιότητα των ξηρών καρπών επηρεάζεται από τη μείωση της περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη.

P (Φωσφόρος)

Η ποικιλία Τexas εμφανίζει το χαμηλότερο επίπεδο φωσφόρου στα φύλλα ενώ η 24/16/68 το υψηλότερο. Η ποικιλία Ferragnes παρουσιάζει επίσης χαμηλό επίπεδο φωσφόρου, στοιχείο που θα πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα, διότι όπως και η Texas παρουσιάζει πολλές φορές τάση πτώσης των μικρού μεγέθους καρπών. Έτσι η σημασία του Ρ για τις ποικιλίες αυτές καθίσταται σημαντική δεδομένου ότι οι καρποπτώσεις αυτές, με τη συνέργεια και άλλων παραγόντων, συχνά προκαλούν ζημιές στην παραγωγή ιδιαίτερα στην Texas.

Κ (Kάλιο)

Η ποικιλία Ferragnes και Ρέτσου παρουσιάζουν τα χαμηλότερα επίπεδα καλίου στα φύλλα με σημαντική διαφορά από όλες τις άλλες ποικιλίες. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση καλίου εμφανίζεται στα φύλλα και η μικρότερη στους καρπούς. Για το μαγνήσιο η ποικιλία Ferraduel εμφάνισε το χαμηλότερο επίπεδο μαγνησίου ενώ η ποικιλία Ρέτσου το υψηλότερο. Όσον αφορά τις εκροές των κύριων στοιχείων, με κάθε 100 κιλά ψίχα που πωλείται απομακρύνονται (με όλο τον καρπό) 6,9 κιλά Ν, 0,67 κιλά Ρ και 7,7 κιλά Κ από το χωράφι. Σαν οδηγός σε φυτείες ώριμων αμυγδαλιών με καλή παραγωγή (>10 κιλά ψίχα το δέντρο) απαιτούνται έως 1 κιλό Ν, 0,5 κιλά Ρ και 1 κιλό Κ το δέντρο ετησίως, δηλ. με μέση πυκνότητα τα 30 δέντρα το στρέμμα, μόνο σε χρονιά μεγάλης παραγωγής (15 κιλά ψίχα το δέντρο ή 450 κιλά ψίχα το στρέμμα), απαιτούνται 30 κιλά από Ν και Κ στο στρέμμα το έτος! Καλύτερα η λίπανση να γίνεται με την εφαρμογή σε δόσεις (και μία μετασυλλεκτική εφαρμογή Ν) σε συνδυασμό με υδρολίπανση. Η φυλλοδιαγνωστική θα βοηθήσει τα μέγιστα αλλά και η μακροσκοπική εμφάνιση ενός αμυγδαλεώνα.

Zn (Ψευδάργυρος)

Οι ποικιλίες Texas και Ferragnes παρουσίασαν το χαμηλότερο επίπεδο, ενώ τα υβρίδια 24/16/68 και 30/1/68 τα υψηλότερα. Η συγκέντρωση του ψευδαργύρου στη ψίχα είναι υπερδιπλάσια εκείνης των φύλλων, στοιχείο πολύ ενδιαφέρον, που συμβάλλει στην υψηλή διαιτητική αξία των αμυγδάλων στη διατροφή του ανθρώπου. Τα συμπτώματα της έλλειψης Zn είναι η αδυναμία των φύλλων και των βλασταριών να εκπτυχθούν κανονικά. Τα φύλλα εμφανίζονται μικρά, στενά και με μυτερά άκρα και ενωμένα σε ροζέτα. Παράλληλα παρατηρείται χλώρωση που μοιάζει με αυτή του σιδήρου. Βρέθηκε ότι η συσχέτιση μεταξύ των στοιχείων της φυλλοδιαγνωστικής ανάλυσης και των συμπτωμάτων τροφοπενίας Zn, δεν είναι πολύ καλή. Στα αμύγδαλα τα συμπτώματα δεν είναι εμφανή εκτός και αν η έλλειψη είναι πολύ μεγάλη. Θα υπάρξει μικρή καρπόδεση (αποτελέσματα της «κρυφής πείνας» του δέντρου) πριν να μπορέσει κανείς να προσδιορίσει την τροφοπενία στο δέντρο.

Υπάρχουν τρεις περίοδοι όπου μπορεί να γίνει εφαρμογή Zn: • Το φθινόπωρο (Οκτώβρης-Νοέμβρης) χρησιμοποιώντας 12 kg θειϊκό ψευδάργυρο (ZnSO4) στον τόνο νερού. Ο ψεκασμός μπορεί να προκαλέσει ζημιά στα φύλλα. • Τη χειμερινή περίοδο με 15 kg στον τόνο νερού. Συνίσταται να εφαρμόζεται 2 εβδομάδες ή περισσότερο πριν ή μετά από ψεκασμό με λάδια. • Την άνοιξη 5 kg θειϊκό ψευδάργυρο στον τόνο νερού. Στην Καλιφόρνια ψεκάζονται 19-29 kg θειϊκός ψευδάργυρος/τόνο τη χειμερινή περίοδο και 6 kg ZnO/τόνο ή διάφορες χηλικές μορφές διαφυλλικά (γιατί ο θειϊκός ψευδάργυρος διαφυλλικά προκαλεί εγκαύματα) στο μέσον της βλαστικής περιόδου σε περιπτώσεις τροφοπενιών.

Β (Βόριο)

Η ποικιλία Ρέτσου είναι η πρώτη που εμφανίζει συμπτώματα έλλειψης στους καρπούς, παρουσιάζει το υψηλότερο επίπεδο βορίου στα φύλλα. Το χαμηλότερο επίπεδο παρουσιάζει η ποικιλία Ferragnes και ίσως σε αυτό να οφείλεται η εμφανιζόμενη με κάποια συχνότητα πτώση των μικρού μεγέθους καρπών. Συμπτώματα τροφοπενίας στους καρπούς είναι η μη εμφάνιση σπέρματος ή μόνο μέρους αυτού. Άφθονη κομμίωση στο εσωτερικό και στην επιφάνεια του περικαρπίου και η τελευταία γίνεται τραχεία. Χαμηλά επίπεδα Β (όχι απαραίτητα έλλειψης αλλά ‘κρυφής πείνας’) βρέθηκε ότι περιορίζουν το ποσοστό της καρπόδεσης και μειώνουν την παραγωγή καθώς υπάρχουν στοιχεία που συνδέουν το χαμηλό Β με τη χαμηλή βιωσιμότητα της γύρης. H υψηλή κινητικότητα του βορίου και συσσώρευσής του στην ψίχα την κάνει ιδανική προς δειγματοληψία για την τροφοπενία στα φύλλα όσο και την ανάπτυξη τοξικότητας.

© ΑγροΤύπος Γεωργία – Κτηνοτροφία • τεύχος 10/2013 αφιέρωμα: καρποί με κέλυφος. Η αμυγδαλιά και η καλλιέργειά της.

Chapter 14 -1 - 14 Almond Tree Nutrition CABI Press

https://www.cabidigitallibrary.org/doi/10.1079/9781780643540.0000

Θρέψη λίπανση φυλλοβόλων οπωροφόρων δένδρων/Στυλιανίδης, Σιμώνης, Συργιαννίδης.