Εάν γίνει αποδεκτή, η πρόταση να αυξηθεί το μέγιστο όριο καταλοίπων χαλκού στα 100 mg/kg θα μπορούσε να επιτρέψει μεγαλύτερη ευελιξία στη χρήση προϊόντων χαλκού στην αμπελοκαλλιέργεια...
Ο χαλκός είναι ένας από τους πιο ευρέως χρησιμοποιούμενους μυκητοκτόνες παράγοντες στη γεωργία για την προστασία των καλλιεργειών, ιδιαίτερα των αμπελιών. Ωστόσο, η χρήση του αποτελεί αντικείμενο συνεχούς συζήτησης λόγω της εμμονής του στο περιβάλλον και των πιθανών αρνητικών επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία και την ποιότητα του εδάφους. Ο χαλκός χρησιμοποιείται στην αμπελουργία κυρίως με τη μορφή θειικού χαλκού, υδροξειδίου του χαλκού, οξυχλωριούχου χαλκού ή οξειδίου του χαλκού. Η αποτελεσματικότητά του συνδέεται με την ικανότητά του να παρεμβαίνει στις ενζυμικές διεργασίες των μυκητιακών παθογόνων, ιδιαίτερα του Plasmopara viticola, του παράγοντα του περονόσπορου. Ο χαλκός, ωστόσο, είναι ένα μη αποικοδομήσιμο στοιχείο που τείνει να συσσωρεύεται στο έδαφος, με φυτοτοξικές επιδράσεις στα μικρόβια και σε στοιχεία της εδαφικής πανίδας. Τα υψηλά επίπεδα χαλκού, στην πραγματικότητα, μπορούν να μειώσουν τη μικροβιακή βιοποικιλότητα, αλλάζοντας τον κύκλο των θρεπτικών ουσιών και τη γονιμότητα του εδάφους.
Η έρευνα διερευνά στρατηγικές μετριασμού, όπως η μείωση των δόσεων ανά εφαρμογή, η χρήση σκευασμάτων ελεγχόμενης αποδέσμευσης και η ενσωμάτωση με βιοδιεγερτικά προϊόντα που αυξάνουν την αποτελεσματικότητά τους ενώ μειώνουν την ανάγκη χρήσης. Ωστόσο, στο μεταξύ, μια ενδιαφέρουσα νέα εξέλιξη θα μπορούσε να προέλθει από την πρόταση που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) για την αναθεώρηση των ανώτατων ορίων καταλοίπων (MRL) χαλκού για αμπέλια, τόσο για το κρασί όσο και για το επιτραπέζιο. Συγκεκριμένα, έχουν προταθεί δύο επιλογές: η αύξηση του ορίου στα 100 mg/kg με βάση πειραματικά δεδομένα ή η μείωση του σε 4 mg/kg σύμφωνα με τις αναλύσεις δειγμάτων. Η τελική απόφαση θα ανατεθεί στους διαχειριστές κινδύνου.
Χαλκός στην αμπελουργία: πρόταση και κανονιστικό πλαίσιο της EFSA
Η αναθεώρηση των ορίων καταλοίπων αποτελεί μέρος της επικαιροποίησης του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 396/2005 για τα MRL φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Η πρόταση της EFSA βασίζεται σε νέες μελέτες για τα υπολείμματα χαλκού στις καλλιέργειες και την ανάγκη εναρμόνισης των ορίων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Συγκεκριμένα, το τρέχον όριο των 50 mg/kg για το αμπέλι θα μπορούσε να διπλασιαστεί σε 100 mg/kg , υποστηριζόμενο από υπολειπόμενα στοιχεία που αποδεικνύουν την ασφάλεια των τροφίμων του. Αντίθετα, η επιλογή μείωσης κατά 4 mg/kg βασίζεται στα επίπεδα υπολειμμάτων που ανιχνεύονται σε αναλύσεις δειγμάτων και αντικατοπτρίζει μια πιο προσεκτική προοπτική για την περιβαλλοντική συσσώρευση χαλκού και τον αντίκτυπό του στην ποιότητα του τελικού προϊόντος.
Για την αμπελοκαλλιέργεια, η αύξηση του ορίου στα 100 mg/kg θα μπορούσε να επιτρέψει μεγαλύτερη ευελιξία στη χρήση προϊόντων χαλκού, τα οποία είναι απαραίτητα για τη φυτοϋγειονομική άμυνα έναντι παθογόνων παραγόντων όπως ο περονόσπορος. Ωστόσο, ο κίνδυνος συσσώρευσης στο έδαφος και οι πιθανές επιπτώσεις στην ποιότητα του κρασιού, όπως η μείωση των βασικών αρωματικών ενώσεων, απαιτούν προβληματισμό σχετικά με τις μακροπρόθεσμες συνέπειες. Ομοίως, μια δραστική μείωση στα 4 mg/kg θα μπορούσε να περιορίσει τη χρήση χαλκού σε επίπεδα που είναι δύσκολο να υποστηριχθεί η αποτελεσματική προστασία της αμπέλου, αναγκάζοντας τους παραγωγούς να καταφύγουν σε εναλλακτικές στρατηγικές, οι οποίες είναι συχνά πιο ακριβές ή λιγότερο αποτελεσματικές.
Η συγκεκριμένη περίπτωση των επιτραπέζιων σταφυλιών
Για τα επιτραπέζια σταφύλια, το θέμα είναι ιδιαίτερα λεπτό, αφού η κατανάλωση γίνεται άμεσα, χωρίς διαδικασίες οινοποίησης που θα μπορούσαν να μειώσουν τυχόν υπολείμματα. Ένα υψηλό όριο των 100 mg/kg θα μπορούσε να προκαλέσει ανησυχίες στους καταναλωτές και να έχει επιπτώσεις στην αγορά, επηρεάζοντας ενδεχομένως τις εξαγωγές σε χώρες με πιο περιοριστικούς κανονισμούς. Αντίθετα, ένα όριο 4 mg/kg θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει μια σημαντική αγρονομική πρόκληση, καθώς η αποτελεσματικότητα των θεραπειών χαλκού θα μειωνόταν σημαντικά. Αυτό το σενάριο απαιτεί προσεκτική αξιολόγηση των πιθανών εναλλακτικών λύσεων και των καταλληλότερων στρατηγικών διαχείρισης κινδύνου για την εγγύηση τόσο της ασφάλειας των τροφίμων όσο και της παραγωγικότητας της αλυσίδας εφοδιασμού.
Συνολικά, η αναθεώρηση των ΑΟΚ χαλκού στην αμπελοκαλλιέργεια που προτείνει η EFSA θέτει ένα σύνθετο δίλημμα μεταξύ γεωπονικών αναγκών, προστασίας του περιβάλλοντος και ασφάλειας των τροφίμων. Η τελική απόφαση θα πρέπει να λάβει υπόψη τα συμφέροντα όλων των εμπλεκόμενων παραγόντων , εξισορροπώντας τις ανάγκες της αγροτικής παραγωγής με τους κανονισμούς ασφαλείας για τους καταναλωτές. Το μέλλον της φυτοϋγειονομικής προστασίας των αμπελιών θα εξαρτηθεί επίσης από την αναζήτηση αποτελεσματικών και βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων, οι οποίες μπορούν να μειώσουν την εξάρτηση από τον χαλκό χωρίς να διακυβεύεται η απόδοση και η ποιότητα της παραγωγής αμπέλου.
Ilaria De Marinis
©uvadatavola.com
