Εδαφικές απαιτήσεις

Η μηλιά ευδοκιμεί σε εδάφη γόνιμα, βαθιά, μέσης σύστασης, αμμοπηλώδη, με ικανοποιητική υδατοϊκανότητα, επαρκώς εφοδιασμένα με ασβέστιο, με χαμηλή ηλεκτρική αγωγιμότητα (<1,7 mS/cm), pH 6-7,5, επαρκώς εφοδιασμένα με οργανική ουσία (>2%) και με περιεκτικότητα σε ολικό ανθρακικό ασβέστιο μικρότερη από 10%.

Απαιτήσεις σε χαμηλές θερμοκρασίες

Η θερμοκρασία οριοθετεί τις περιοχές της μηλοκαλλιέργειας, καθώς χρειάζεται μια περίοδο χειμερινού ψύχους για διακοπή του λήθαργου των οφθαλμών (800-1200 ώρες θερμοκρασιών κάτω των 8^oC). Αν η ψύξη δεν είναι επαρκής, η έκπτυξη των οφθαλμών είναι φτωχή, η άνθιση παρατεταμένη και περιοδική, και η απόδοση μειωμένη. Για το λόγο αυτό σε πεδινές περιοχές καλλιεργούνται ποικιλίες που έχουν μικρές απαιτήσεις σε ψύχος (θερινές). Η θερμοκρασία, επίσης, καθορίζει τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου και το ποιες ποικιλίες μπορεί να καλλιεργηθούν σε μια περιοχή.

Ποικιλίες μηλιάς

Ποικιλίες όπως είναι οι Granny Smith, Gala, Jonagold, Empirem Fuji και Pink Lady αποτελούν σήμερα τις πιο σημαντικές ποικιλίες μηλιάς παγκοσμίως. Συνήθως, οι υψηλότερες τιμές πώλησης των μήλων επιτυγχάνονται στην αρχή όταν εισάγεται μία νέα ποικιλία στην αγορά, ενώ οι τιμές τους πέφτουν καθώς αρχίζει η υπερπαραγωγή τους. Σε μια προσπάθεια να διατηρηθούν σε υψηλά επίπεδα οι τιμές πώλησης των νέων ποικιλιών αναπτύχθηκε η ιδέα του ‘κλαμπ’ ποικιλιών, στο οποίο οι παραγωγοί μπορούν να παράγουν μια προκαθορισμένη ποσότητα καρπών και προσφέρουν ένα χρηματικό ποσό για την προώθηση και διαφήμιση της ποικιλίας. Στην Ελλάδα, κυρίαρχη θέση κατέχουν τα κόκκινα μήλα των ποικιλιών της ομάδας Red Delicious, όπως είναι η Starking Delicious, η Redchief, η Starkrimson, η Superchief και η Imperial Double Red. δεύτερη δημοφιλέστερη ποικιλία είναι η Golden Delicious με τις παραλλαγές της. Ακολουθεί η Granny Smith, η ομάδα ποικιλιών Gala, η Jonagold και το Φιρίκι Πηλίου. Τελευταία, δημοφιλείς είναι και οι ποικιλίες Fuji και Pink Lady. Οι περισσότερες ποικιλίες μηλιάς χρειάζονται σταυρεπικονίαση για επίτευξη ικανοποιητικής απόδοσης ή είναι εν μέρει αυτογόνιμες. Oι κυριότερες καλλιεργούμενες σήμερα και προτεινόμενες ποικιλίες, ταξινομημένες ανάλογα με την πρωιμότητα ωρίμασής τους, είναι οι εξής:

Α. Ποικιλίες πρώιμης εποχής ωρίμασης

Gala: Θερινή ποικιλία, ζωηρή, μπαίνει νωρίς στην καρποφορία και ωριμάζει το 2ο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου. Συνιστάται η διάδοση της σε πεδινές περιοχές. Καρπός καλού μεγέθους, με κιτρινωπή-λευκή σάρκα, ερυθρό επίχρωμα και με εξαιρετική γεύση και άρωμα.

Καλή συντηρησιμότητα (6 μήνες). Επικονιαστές: Delicious, Granny Smith, Fuji. Πολύ ευπαθής στο φουζικλάδιο και στο βακτηριακό κάψιμο, μέτρια ευπαθής στο ωίδιο.

Ozark Gold: Πρώιμη ποικιλία, μέτριας ζωηρότητας, πλαγιόκλαδη. Καρπός μεσαίου μεγέθους, επιδερμίδα κίτρινου χρώματος με ερυθρό επίχρωμα στα ηλιαζόμενα μέρη του καρπού. Επικονιαστές: Granny Smith, Delicious, Gala, Fuji.

Β. Ποικιλίες μέσης εποχής ωρίμασης

Delicious: Ποικιλία μέσης ζωηρότητας, πλαγιόκλαδη, η οποία μπαίνει αργά στην καρποφορία όταν είναι εμβολιασμένη σε ζωηρά υποκείμενα. Υψηλές απαιτήσεις σε ψύχος. Τάση προσυλλεκτικής καρπόπτωσης και παρενιαυτοφορίας. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται κυρίως κλώνοι τύπου spur (Red Chief, Super Red Chief, Scarlet Spur, Jeromine, Red Cap κ.ά.), οι οποίοι εισέρχονται νωρίς στην καρποφορία και δίνουν υψηλές αποδόσεις. Καρπός μεσαίου-μεγάλου μεγέθους, με πέντε χαρακτηριστικές μαστοειδείς αποφύσεις στην περιοχή του κάλυκα.

Επίχρωμα ερυθρό σε όλη την επιφάνεια. Σάρκα καρπού λευκοκίτρινη, γλυκιά, αρωματική. Μακρά συντηρησιμότητα (> 12 μήνες). Είναι ευπαθής στο φουζικλάδιο, σχετικά ανθεκτική στο ωίδιο και ανθεκτική στο βακτηριακό κάψιμο.

Super Red Chief: Καρπός με εντονότερο ερυθρό χρώμα και μαστοειδείς αποφύσεις. Ωριμάζει μια εβδομάδα νωρίτερα από την Golden.

Kαλή συντηρησιμότητα (6 μήνες).

Jeromine: Καρπός έντονου ερυθρού χρώματος, μέσο-μεγάλου μεγέθους, ωριμάζει μία εβδομάδα πριν την Golden Delicious.

Καλή συντηρησιμότητα (6 μήνες). Επικονιαστές: Golden Delicious, Granny Smith, Gala.

Πιλαφά Delicious: Καλλιεργείται στην Αρκαδία και έχει καταχωρηθεί ως Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.). Ο καρπός είναι μεγάλου μεγέθους, με πέντε χαρακτηριστικές αποφύσεις στην περιοχή του κάλυκα, χωρίς να είναι ιδιαίτερα κόκκινος και ξεχωρίζει για την υπόξινη γεύση και το ιδιαίτερο άρωμα του.

Golden Delicious: Ποικιλία ζωηρής ανάπτυξης, ημιορθόκλαδη, πολύ παραγωγική και συγκομίζεται το 1ο δεκαήμερο Σεπτεμβρίου. Τάση παρενιαυτοφορίας. Καρπός μεσαίου-μεγάλου μεγέθους, σφαιρικός-κωνικός, με κίτρινο χρώμα, εύχυμος, και γευστικός.

Έχει λεπτή επιδερμίδα και χρειάζεται προσοχή για την αποφυγή τραυματισμών. Παρουσιάζει ευπάθεια στη ‘σκωρίαση’ της επιδερμίδας. Οι κλώνοι της (Golden Reinders, Golden B, Golden Smoothee και Lutz Golden) λιγότερο ευπαθής στη ‘σκωρίαση’. Πολύ καλή συντηρησιμότητα (10-11 μήνες). Μετασυλλεκτικά συρρικώνεται εύκολα λόγω απώλειας υγρασίας. Λιγότερο ευπαθής στο φουζικλάδιο από την Delicious, πολύ ευπαθής στο ωίδιο και μέτρια ευπαθής στο βακτηριακό κάψιμο.

Jonagold: Ποικιλία ζωηρή, ημιορθόκλαδη, παραγωγική, μπαίνει γρήγορα στην παραγωγή. Τάση παρενιαυτοφορίας και προσυλλεκτικής καρπόπτωσης. Δε συνιστάται η φύτευση της σε πεδινές περιοχές. Καρπός μεγάλου μεγέθους, με σάρκα κίτρινη, εύγεστη και αρωματική.

Συντηρησιμότητα πολύ καλή (έως 10 μήνες). Επικονιαστές μια ποικιλία της ομάδας Delicious και με την Granny Smith ή τη Fuji. Ευπαθής στο φουζικλάδιο, στο ωίδιο και στο βακτηριακό κάψιμο.

Florina: Ποικιλία ζωηρή, μπαίνει γρήγορα στην καρποφορία, πολύ παραγωγική και ωριμάζει περί τα μέσα Σεπτεμβρίου. Καρπός μετρίου μεγέθους, με επιδερμίδα κίτρινου βασικού χρώματος με μωβ-ερυθρό επίχρωμα.

Σάρκα λευκοκίτρινη, ελαφρά υπόξινη. Καλή συντηρησιμότητα (6 μήνες). Επικονιαστές: Gala, Fuji, Golden Delicious. Πολύ ανθεκτική στο φουζικλάδιο και μετρίως ανθεκτική στο ωίδιο και στο βακτηριακό κάψιμο.

Mutsu: Ποικιλία πολύ ζωηρή, ημιορθόκλαδη, παραγωγική και η οποία εισέρχεται νωρίς στην καρποφορία. Καρπός πολύ μεγάλος, επιδερμίδα υποπράσινη, υπόξινη γεύση, επιρρεπής στην ‘πικρή κηλίδωση’ (απαιτούνται ψεκασμοί ασβεστίου).

Gold Chief Gold Pink: Ποικιλία μέσης ζωηρότητας, παραγωγική. Καρπός μεσαίου μεγέθους, κίτρινη επιδερμίδα με ερυθρό επίχρωμα στα ηλιαζόμενα μέρη του καρπού. Πολύ καλή συντηρησιμότητα.

Modi: Καρπός μεγάλου μεγέθους, κόκκινος, με κίτρινη συνεκτική σάρκα και ωριμάζει αρχές/μέσα Σεπτεμβρίου. Καλή συντηρησιμότητα (6 μήνες).

Γ. Ποικιλίες όψιμης εποχής ωρίμασης

Fuji: Ομάδα ποικιλιών, μέτριας ζωηρότητας, πλαγιόκλαδες, πολύ παραγωγικές και ωριμάζουν αρχές Οκτωβρίου. Καρπός μέσου-μεγάλου μεγέθους, γλυκός, χυμώδης. Πολύ καλή συντηρησιμότητα (έως 12 μήνες). Επικονιαστές: Golden Delicious, Delicious, Granny Smith, Gala. Ευπαθής στο φουζικλάδιο και στο βακτηριακό κάψιμο και μέτρια ανθεκτική στο ωίδιο.

Granny Smith: Ποικιλία ζωηρή, ημι-ορθόκλαδη και συγκομίζεται το 3ο δεκαήμερο του Οκτωβρίου. Δε συνιστάται η φύτευση της σε ορεινές περιοχές. Καρπός μεσαίου-μεγάλου μεγέθους, με επιδερμίδα πράσινη και χαρακτηριστικά λευκά φακίδια, σάρκα λευκή με εξαιρετική γεύση. Πολύ καλή συντηρησιμότητα (έως 12 μήνες). Επικονιαστές: Golden Delicious, Delicious, Gala, Fuji. Ευπαθής στο φουζικλάδιο, στο ωίδιο και πολύ ευπαθής στο βακτηριακό κάψιμο.

Φιρίκι: Ποικιλία ζωηρή, παραδοσιακή της περιοχής Πηλίου (Π.Ο.Π.), ορθόκλαδη, μπαίνει αργά στην καρποφορία, έντονη τάση παρενιαυτοφορίας. Καρπός μικρού-μεσαίου μεγέθους επιδερμίδα πρασινοκίτρινη με ερυθρό επίχρωμα. Επικονιαστές: Granny Smith, Golden Delicious, Red Chief. Σχετικά ανθεκτική στο φουζικλάδιο, στο ωίδιο και στην προσβολή από καρπόκαψα.

Forlady: Ποικιλία ζωηρή, πολύ παραγωγική, ωριμάζει το 1ο δεκαήμερο του Οκτωβρίου Καρπός μεσαίου μεγέθους, κόκκινος, με πολύ καλή συντηρησιμότητα (> 8 μήνες).

Pink lady: Ποικιλία πολυδιαφημισμένη διεθνώς και πολύ παραγωγική. Οργανοληπτικά χαρακτηριστικά και διάρκεια συντήρησης πολύ καλή.

ΥΠΟΚΕIΜΕΝΑ ΜΗΛΙAΣ

Στη μηλιά, έχει διαπιστωθεί ότι η επιλογή του υποκειμένου είναι μείζονος σημασίας, καθώς επηρεάζει το μέγεθος των δένδρων, άρα και τις καλλιεργητικές εργασίες, την πρόωρη είσοδο των ποικιλιών στην καρποφορία, την κατανομή των θρεπτικών στοιχείων μέσα στο δένδρο, την ποιότητα του καρπού και την αντοχή των δένδρων σε προσβολές και καταπονήσεις (π.χ. ξηρασία, ανοιξιάτικοι παγετοί κτλ.). Το υποκείμενο που θα χρησιμοποιηθεί σε έναν νέο οπωρώνα επιλέγεται βάση της ζωηρότητας της ποικιλίας και του συστήματος διαμόρφωσης της κόμης. Παγκοσμίως, τα υποκείμενα που χρησιμοποιούνται πλέον για τον πολλαπλασιασμό της μηλιάς είναι κλωνικά. Η χρήση των σποροφύτων υποκειμένων έχει εγκαταλειφθεί, καθώς τα δένδρα που προκύπτουν είναι ανομοιόμορφα, ζωηρά, μη κατάλληλα για τα νέα συστήματα διαμόρφωσης και καθυστερούν να μπουν στην καρποφορία (5ο-6ο έτος). Τα σπουδαιότερα από τα κλωνικά υποκείμενα είναι οι σειρές East Malling (EM ή Μ) και Malling Merton (ΜΜ), από τα οποία τα πιο ευρέως διαδεδομένα είναι το Μ9 και το Μ26, ως ιδανικά για το νέο σύστημα των υπέρ-πυκνών φυτεύσεων μηλιάς. Ωστόσο, οι σειρές αυτές παρουσιάζουν αρκετούς περιορισμούς στη χρήση τους, όπως είναι η μη επαρκής αντοχή στο ψύχος, στην ασθένεια ‘βακτηριακό κάψιμο’ και σε μύκητες του εδάφους (π.χ. Phytophthora), το επιφανειακό τους ριζικό σύστημα, οι παραφυάδες και το πρόβλημα της επαναφύτευσης. Για να ξεπεραστούν αυτά τα μειονεκτήματα, σήμερα βρίσκονται σε εξέλιξη πολλά προγράμματα γενετικής βελτίωσης των υποκειμένων μηλιάς, τα οποία δίνουν βαρύτητα σε διάφορα επιθυμητά χαρακτηριστικά, όπως είναι η παραγωγικότητα, ο νανισμός, η γρήγορη είσοδος στην καρποφορία, η ανθεκτικότητα σε ασθένειες και έντομα, η ικανότητα πολλαπλασιασμού τους, η αντοχή σε καταπονήσεις κ.ά. Πιστεύεται, ότι τα επόμενα 20 χρόνια, υπάρχει πιθανότητα νέα βελτιωμένα υποκείμενα να αντικαταστήσουν τα υποκείμενα της σειράς Malling. Ηδη, σε αρκετά μέρη του κόσμου έχουν αρχίσει να φυτεύονται υποκείμενα από τη σειρά Geneva (G.11, G.41, G.202, G.935 και G.969), τα οποία παρουσιάζουν αντοχή στο ‘βακτηριακό κάψιμο’ και είναι κατάλληλα για επαναφυτεύσεις. Τα κύρια χαρακτηριστικά των πιο ευρέως χρησιμοποιούμενων υποκειμένων μηλιάς είναι τα ακολουθα:

Μ9: Νάνο υποκείμενο, το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο υποκείμενο μηλιάς, που δίνει δένδρα που είναι το 25-35% του μεγέθους του σπορόφυτου. Χρησιμοποιείται στις πυκνές φυτεύσεις. Χρειάζεται υποστύλωση, καθώς το ριζικό του σύστημα είναι επιφανειακό. Τα εμβολιασμένα δένδρα στο Μ9 εισέρχονται γρήγορα στην καρποφορία (2ο έτος, πλήρης 5ο-6ο έτος). Το μειονέκτημα του είναι η τάση να δημιουργεί παραφυάδες, καθώς και η ευπάθεια στο βακτηριακό κάψιμο και στην υπερβολική εδαφική υγρασία ή ξηρασία.

Μ9-EMLA: Κλώνος του Μ9 απαλλαγμένος από ιώσεις, πιο ζωηρό. Οπως και το Μ9, δίνει δένδρα που εισέρχονται νωρίς στην καρποφορία. Είναι ανθεκτικό στη ‘σήψη του λαιμού’ (Phytophthora spp.) και προσαρμόζεται σε διαφόρους τύπους εδαφών.

Μ9-337: δίνει δένδρα που είναι το 30-35% του μεγέθους του σπορόφυτου. Εισέρχεται νωρίς στην καρποφορία, παραγωγικό και αντέχει σε βαριά εδάφη. Είναι ευπαθές στο ‘βακτηριακό κάψιμο’.

Μ9-Pajam 1: Εχει τα χαρακτηριστικά του Μ9 και είναι απαλλαγμένο από ιώσεις. Είναι ιδανικό για πυκνές φυτεύσεις.

M9-Pajam 2: Είναι απαλλαγμένο από ιώσεις. δίνει δένδρα που είναι το 35-40% του μεγέθους του σπορόφυτου. Είναι ευπαθές στο ‘βακτηριακό κάψιμο’.

M4: Είναι υποκείμενο το οποίο δίνει δένδρα που είναι το 75% του μεγέθους των σποροφύτων. Επιταχύνει την έναρξη της καρποφορίας. Παρουσιάζει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στη ‘σήψη του λαιμού’ σε σχέση με τα υπόλοιπα υποκείμενα.

Μ26: Νάνο υποκείμενο, το οποίο δίνει δένδρα που είναι το 35-45% του μεγέθους των σποροφύτων. Χρειάζεται υποστύλωση και χρησιμοποιείται στις πυκνές φυτεύσεις. Οι ποικιλίες που είναι εμβολιασμένες σε αυτό το υποκείμενο εισέρχονται γρήγορα στην καρποφορία (2ο έτος, πλήρης 5ο-6ο έτος). Πολύ παραγωγικό. Είναι πολύ ανθεκτικό στο χειμερινό ψύχος. Είναι ευπαθές στο ‘βακτηριακό κάψιμο’ και στη ‘σήψη του λαιμού’, ενώ είναι ανθεκτικό στο ωίδιο.ΕMLA 26: Εχει τα χαρακτηριστικά του Μ26 και είναι απαλλαγμένο από ιώσεις. MM106: Ημινάνο υποκείμενο, το οποίο μειώνει τη ζωηρότητα του δένδρου κατά 60-65% σε σχέση με το σπορόφυτο. Πολύ παραγωγικό. Τα εμβολιασμένα στο υποκείμενο αυτό δένδρα, δεν χρειάζονται υποστήριξη. δεν παράγει παραφυάδες. Είναι ευπαθές στη ‘σήψη του λαιμού’. EMLA 106: Εχει τα χαρακτηριστικά του ΜΜ106 και είναι απαλλαγμένο από ιώσεις.

MM111: Είναι υποκείμενο που δίνει το 90% της ζωηρότητας που επιτυγχάνεται με εμβολιασμό σε σπορόφυτο. Δε χρειάζονται υποστήριξη. Ανθεκτικό στην ξηρασία. Δεν προκαλεί πρώιμη είσοδο των ποικιλιών στην καρποφορία. Κατάλληλο σε περιπτώσεις επαναφυτεύσεων οπωρώνων μηλιάς με ποικιλίες τύπου spur. Μερικά νέα και υποσχόμενα υποκείμενα μηλιάς που ήδη χρησιμοποιούνται είναι τα ακόλουθα: Geneva 65 (G.65): Είναι πολύ νάνο υποκείμενο (μεταξύ Μ9 και Μ27), πρώιμο, πολύ παραγωγικό, ανθεκτικό στην Αρμιλάρια και στο ωΐδιο και άνοσο στο βακτηριακό κάψιμο. Εχει καλό ριζικό σύστημα και αντέχει στο ψύχος. Πολλαπλασιάζεται δύσκολα.

Geneva 16 (G.16): Υποκείμενο λιγότερο ζωηρό από το Μ26. Είναι ανθεκτικό στην Αρμιλάρια και στο βακτηριακό κάψιμο, άνοσο στο φουζικλάδιο και ευαίσθητο στο ωίδιο. Γρήγορη είσοδος στην καρποφορία. Κατάλληλο ιδιαίτερα για την ποικιλία Mutsu. Ευαίσθητο στις ιώσεις. Geneva 11 (G.11): Υποκείμενο πολύ παραγωγικό, με μέτρια αντοχή στο βακτηριακό κάψιμο και την Αρμιλάρια.

Geneva 30 (G.30): Υποκείμενο πρώιμο και πολύ παραγωγικό. Ανθεκτικό στην Αρμιλάρια. Χρειάζεται υποστήλωση.

Geneva 3041 (G.41): Υποκείμενο λίγο πιο νάνο από το Μ9 και ανθεκτικό στο βακτηριακό κάψιμο.

Geneva S935 (G.935): Υποκείμενο πολύ παραγωγικό και ανθεκτικό στο βακτηριακό κάψιμο.

Geneva 202 (G.202): Υποκείμενο παρόμοιο με το Μ26 ως προς το νανισμό. Είναι ανθεκτικό στην Αρμιλάρια και στο βακτηριακό κάψιμο.

ΔΡ. ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΟΥ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ, ΔΡ. ΗΛΙΑΣ ΚΑΛΦΑΣ / ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΡΠΟΦΟΡΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ