Η πατάτα αποτελεί ένα από τα πιο διαδεδομένα και αγαπημένα τρόφιμα παγκοσμίως, με ποικίλες χρήσεις στην καθημερινή διατροφή και σημαντική θέση σε πολλές κουζίνες.

Η ιστορία της πατάτας (στρύχνον το κονδυλόρριζον ή γεώμηλο) ξεκινά από την περιοχή των Άνδεων της Νότιας Αμερικής, μεταφέρθηκε εν συνεχεία μέσω Ισπανίας και έφτασε τελικά στην Ευρώπη τον 16ο αιώνα, όπου και καθιερώθηκε ως βασικό στοιχείο της διατροφής.

Στον ελληνικό χώρο φτάνει το 1800 με καλλιέργειες στα Επτάνησα, ενώ το 1817 εκδίδεται στην Κέρκυρα φυλλάδιο του Σ. Παραμυθιώτη με τίτλο «Καλλιέργεια των γεωμήλων». Η «Γενική εφημερίδα της Ελλάδος» καταγράφει τις πρώτες ημέρες του γεώμηλου στην απελευθερωμένη Ελλάδα τον Φεβρουάριο του 1828.

Αρκετοί υποστηρίζουν ότι το φυτό φτάνει για πρώτη φορά στην απελευθερωμένη χώρα το 1828, από τον Ιωάννη Καποδίστρια. Πριν την έλευση του Καποδίστρια στη χώρα τον Ιανουάριο του 1928, ο μετέπειτα πληρεξούσιος και γερουσιαστής της Ναυπλίας Γ. Μ. Αντωνόπουλος, προτείνει  τον Ιανουάριο του 1926 στο Βουλευτικό Σώμα την καλλιέργεια του γεώμηλου στη χώρα, αναφέροντας ότι :«Αυτό είναι εις χρήσιν (ως δήλον) εις όλην σχεδόν την Ευρώπην, εξ αυτών γίνεται ψωμíov οπόταν με ισοβαρή ανακατωθώσιν άλευρον και μόνα δύνανται να δώσουν τόσην τροφήν, όσην ο άνθρωπος χρείαν έχει». Μέσα στον ίδιο μήνα έρχεται η θετική απάντηση από το Βουλευτικό Σώμα, κάτι που αποδεικνύει το αυτονόητο :ότι σε μια χώρα όπως η Ελλάδα της εποχής που αντιμετωπίζει τεράστιο επισιτιστικό πρόβλημα, ο πεινασμένος λαός  δεν έχει την πολυτέλεια  ν’ αρνείται την προσφορά μιας δωρεάν νόστιμης τροφής. Ενδεικτικό της βαρύτητας που δίνει ο Καποδίστριας στη διάδοση της πατάτας είναι ότι μιλά για την καλλιέργειά της πριν ακόμα εγκατασταθεί στη χώρα, ενώ μόλις 16 ημέρες μετά την άφιξή του στην Ελλάδα ζητά από τον αδελφό του την εισαγωγή της από τα Επτάνησα ή το Λίβερπουλ ώστε να ξεκινήσει άμεσα η καλλιέργεια στην Αίγινα, όπως και συμβαίνει.

Σήμερα, η πατάτα καλλιεργείται σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου,

λόγω :

• της υψηλής θρεπτικής της αξίας,

• της ευκολίας παραγωγής της

• και της ικανότητάς της να προσαρμόζεται σε διαφορετικά κλίματα και εδάφη.

Από τηγανητή και ψητή μέχρι πουρέ και σούπα. H πατάτα αποτελεί μια πηγή ενέργειας και δημιουργικότητας για νοικοκυριά και σεφ.

Η Πατάτα: Μια Σημαντική Καλλιέργεια

Aποτελεί μια από τις σημαντικότερες καλλιέργειες παγκοσμίως, ενώ στην Ελλάδα κατέχει ιδιαίτερη θέση στον αγροτικό τομέα.

Η επιτυχία της καλλιέργειας εξαρτάται:

• από την κατανόηση του ετήσιου κύκλου της,

• τη σωστή λίπανση,

• τις καλλιεργητικές φροντίδες,

• καθώς και την αντιμετώπιση ασθενειών και εχθρών.

Ετήσιος Κύκλος Καλλιέργειας:

Η καλλιέργεια της πατάτας μπορεί να προσαρμοστεί σε διάφορες εποχές του έτους, ανάλογα με

• την περιοχή

• και τις καιρικές συνθήκες.

Στην Ελλάδα,

διακρίνεται σε:

1. Ανοιξιάτικη καλλιέργεια (φύτευση Ιανουάριο - Μάρτιο).

2. Φθινοπωρινή καλλιέργεια (φύτευση Αύγουστο - Σεπτέμβριο).

Η διάρκεια της καλλιέργειας είναι περίπου 90-120 ημέρες, ανάλογα με την ποικιλία και τις συνθήκες.

Χειρισμοί Εδάφους:

Η προετοιμασία του εδάφους περιλαμβάνει:

• Βαθύ όργωμα για να διασφαλιστεί η καλή στράγγιση.

• Ενσωμάτωση οργανικής ύλης για τη βελτίωση της γονιμότητας.

• Δημιουργία σαμαριών (αυλάκια), που προωθούν τον καλό αερισμό και την ανάπτυξη των κονδύλων.

Λίπανση:

Η πατάτα είναι απαιτητική σε θρεπτικά στοιχεία, ιδιαίτερα σε:

• Άζωτο (Ν): Για την ανάπτυξη του φυλλώματος.

• Φωσφόρο (P): Για την ανάπτυξη των κονδύλων.

• Κάλιο (K): Για την ποιότητα και τη μακροχρόνια αποθήκευση των κονδύλων.

Η βασική λίπανση συνήθως εφαρμόζεται πριν τη φύτευση,

ενώ το επιφανειακό άζωτο χορηγείται σε δύο δόσεις κατά την ανάπτυξη.

Καλλιεργητικές Φροντίδες:

1. Άρδευση: Η πατάτα χρειάζεται τακτικό πότισμα, ιδιαίτερα στα κρίσιμα στάδια της ανθοφορίας και της ανάπτυξης των κονδύλων. Η υπερβολική υγρασία μπορεί να προκαλέσει σήψη.

2. Ζιζανιοκτονία: Η χρήση κατάλληλων ζιζανιοκτόνων ή μηχανικής κατεργασίας είναι απαραίτητη για τη μείωση του ανταγωνισμού.

3. Παράχωμα: Το παράχωμα προστατεύει τους κονδύλους από το φως, αποτρέποντας την ανάπτυξη πράσινου χρώματος λόγω σολανίνης.

‘Γνωριμία με τη σολανίνη’:

Τοξικότητα σολανίνης από κατανάλωση ωμής πατάτας .

Οι πατάτες αποτελούν βασικό τρόφιμο παγκοσμίως, παρέχοντας θρεπτικά συστατικά όπως

• βιταμίνη C,

• κάλιο,

• και φυτικές ίνες.

Μελέτη από τη Σαουδική Αραβία:

Ωστόσο, περιέχουν γλυκοαλκαλοειδή (GAs), όπως η σολανίνη, που μπορεί να είναι τοξικά όταν καταναλωθούν σε μεγάλες ποσότητες, ιδιαίτερα από πράσινους ή βλαστημένους κόνδυλους. Η οξεία δηλητηρίαση από σολανίνη είναι σπάνια, αλλά μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικά και καρδιαγγειακά συμπτώματα, όπως φαίνεται στην περίπτωση ενός 11χρονου αγοριού από τη Σαουδική Αραβία. Το αγόρι παρουσίασε γαστρεντερικές διαταραχές μετά από κατανάλωση ωμής πατάτας, ακολουθούμενες από καρδιαγγειακές επιπλοκές. Αντιμετωπίστηκε συντηρητικά στη ΜΕΘ Παίδων και ανάρρωσε πλήρως. Η περίπτωση αυτή υπογραμμίζει τη σημασία της ευαισθητοποίησης και της έγκαιρης διάγνωσης της τοξικότητας από σολανίνη. Έχουν αναφερθεί περιστατικά τροφικής δηλητηρίασης από κατανάλωση πατάτας και το 1979 στο Λονδίνο ανάμεσα σε αυτούς 78 μαθητές και καθηγητές.

α-σολανίνη:

Η α-σολανίνη είναι ένα πικρό γλυκο-αλκαλοειδές που μπορεί να προκαλέσει

ναυτία,

πονοκέφαλο

και νευρολογικά προβλήματα.

Αποτελεί μια μορφή φυσικού εντομοκτόνου που δύναται να ανιχνευθεί σε πλήθος φρούτων αλλά και λαχανικών. Ωστόσο, οι πατάτες που εκτίθενται παρατεταμένα στο φως και σε υψηλές θερμοκρασίες μπορούν να παράγουν μεγάλες ποσότητες.

Πως δρα η σολανίνη στον άνθρωπο :

Η σολανίνη καταστρέφει τις κυτταρικές μεμβράνες και μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη διαπερατότητα του εντέρου. Οι βολβοί της πατάτας, αναπτύσσονται και μεγαλώνουν στο χώμα χωρίς να εκτίθενται στο ήλιο. Εάν εκτεθούν στον ήλιο κατά τη διάρκεια της αποθήκευσή τους, προκαλείται σύνθεση σολανίνης. Συγχρόνως δημιουργείται και η χλωροφύλλη που «ευθύνεται» για το πράσινο χρώμα στην πατάτα.Τα επίπεδα αυτής της ουσίας δύναται να διαφέρουν από ποικιλία σε ποικιλία .Σε περίπτωση που μια πατάτα εκτεθεί στον ήλιο για λίγες ώρες τα επίπεδα της συγκεκριμένης τοξίνης αυξάνονται σημαντικά. Η έκθεση της πατάτας στον ήλιο παράγει και ένα άλλο δηλητηριώδες γλυκο-αλκαλοειδές, την α-χακονίνη  (chaconine).

Μελέτες στα ζώα έχουν δείξει ότι η χακονίνη είναι πιο τοξική από τη σολανίνη και μπορεί να προκαλέσει τερατογενέσεις διότι αναστέλλει την δράση ορισμένων ενζύμων όπως είναι η ακετυλοχολινεστεράση.

Μπορεί όμως να παραχθεί και στο σκοτάδι όταν επικρατούν ιδανικές θερμοκρασίες ανάπτυξης.Θερμοκρασία μεγαλύτερη από τους 10 βαθμούς Κελσίου. Η παραγωγή της όμως στο σκοτάδι αποτελεί περίπου το 20% αυτής που παράγεται με την έκθεση στον ήλιο.

Ανεξάρτητα από τον ήλιο, η θερμοκρασία επίσης παίζει ρόλο. Ο ρυθμός σύνθεσης της σολανίνης στους 24 βαθμούς Κελσίου είναι περίπου διπλάσιος από το ρυθμό σύνθεσης στους 7 βαθμούς, στο σκοτάδι. 

Ιδανικές θερμοκρασίες αποθήκευσης της πατάτας:  Η ιδανική θερμοκρασία αποθήκευσης της πατάτας κυμαίνεται από 4 μέχρι 10 βαθμούς Κελσίου – οι ειδικοί προτείνουν τους 7 βαθμούς Κελσίου.

Γνωρίζατε όμως ότι:

Το περιεχόμενο σολανίνης στη φλούδα της πατάτας κυμαίνεται από 3 mg μέχρι 100 mg /100 γραμμάρια φλούδας. Για τις αποφλοιωμένες πατάτες, το περιεχόμενο ποικίλλει από 0,1 έως 4,5 mg /100 γραμμάρια.

Επειδή οι συγκεντρώσεις των γλυκο-αλκαλοειδών είναι 3 έως 10 φορές μεγαλύτερες στη φλούδα από ό, τι στη σάρκα, καθαρίζοντας τη φλούδα επιτυγχάνεται μια σημαντική αφαίρεσή τους, κατά περίπου 60% (Czopek et al., 2008; Czopek et al., 2012).

Ωστόσο, η αποφλοίωση δεν αποτελεί το απόλυτο μέτρο προστασίας. Μια μελέτη που διενεργήθηκε το 1974 απέδειξε πως το φύτρο της πατάτας περιέχει 2.000–4.000 mg σολανίνη /kg. Αν η πατάτα είναι πολύ πράσινη είναι προτιμότερο να μην καταναλωθεί.

Κατά το μαγείρεμα η ποσότητα της σολανίνης μπορεί να μειωθεί,κάτι που εξαρτάται

απόν τον τρόπο μαγειρέματος.

Αρχικά έχει διαπιστωθεί έπειτα από ενδελεχής μελέτες ότι το μαγείρεμα δεν καταστρέφει τα γλυκο-αλκαλοειδή.Επίσης , διαπιστώθηκε ότι το βράσιμο της πατάτας μειώνει τη ποσότητα κατά μέσο όρο 22% (Czopek et al., 2008)

ενώ το τηγάνισμα μπορεί να προκαλέσει μείωση ακόμα και κατά 94% (Peksa et al., 2006; Czopek et al., 2012; Rytel et al., 2011).

Το ψήσιμο στο φούρνο όμως δεν έχει επίδραση.

Η βλαβερή δοσολογία:

Η ποσότητα των γλυκο-αλκαλοειδών δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 20 mg ανά 100 γραμμάρια πατάτας – αυτό το όριο έχει θεσπιστεί σε ορισμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Οι περισσότερες από τις εργαστηριακές μελέτες για τα γλυκο-αλκαλοειδή έχουν γίνει σε ζώα. Ένα διεξοδικό εργαστηριακό πείραμα σε ανθρώπους έδειξε ότι 2 mg γλυκο-αλκαλοειδή ανά κιλό σωματικού βάρους παράγει τα κλασικά συμπτώματα δηλητηρίασης.

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2005, η λήψη 2 mg  σολανίνης ανά κιλό σωματικού βάρους είναι αρκετή για να προκαλέσει συμπτώματα, ενώ η λήψη 1,25 mg ανά κιλό σωματικού βάρους μπορεί να επηρεάσει κάποια άτομα. Αυτό σημαίνει ότι η κατανάλωση πατάτας 450 γραμμαρίων που έχει ξεπεράσει το αποδεκτό επίπεδο των 20 mg ανά 100 γραμμάρια θα  μπορούσε για να επηρεάσει ένα άτομο 50 κιλών. Θεωρείται ότι μια δοσολογία 200-400 mg στους ενήλικες μπορεί να προκαλέσει τοξικά συμπτώματα (20-40 mg για τα μικρά παιδιά).

Μερικές συμβουλές για αποθήκευση και μείωση επιπέδων τοξικότητας:

Για να διατηρήσετε χαμηλή την περιεκτικότητα των γλυκο-αλκαλοειδών,

• αποθηκεύστε τις πατάτες σε χαμηλές θερμοκρασίες, όπως 7 βαθμούς Κελσίου και μακρυά από το φως του ήλιου.

• Καθαρίστε επίσης καλά τη φλούδα, ειδικά όταν η πατάτα έχει πρασινίσει και αφαιρείτε πάντα τις φύτρες , αν υπάρχουν.

Ασθένειες και Εχθροί: Οι κυριότερες ασθένειες που επηρεάζουν την πατάτα είναι:

Περονόσπορος (Phytophthora infestans): Μια από τις πιο καταστροφικές ασθένειες που προκαλεί κιτρίνισμα των φύλλων και σήψη των κονδύλων.

Δύναται να προκαλέσει:

• σοβαρή μείωση μέχρι και ολική απώλεια της παραγωγής,

• υποβάθμιση της ποιότητας των κονδύλων

• ενώ μπορεί να δυσκολέψει τη συντήρησή τους κατά την αποθήκευση.

 Εμφάνιση συμπτωμάτων αρχικά σε εστίες αλλά γρήγορα μπορεί να γενικευτεί.

Η ανάπτυξη και η εξάπλωση της ευνοούνται από υψηλή υγρασία (σχετική υγρασία >90%) και θερμοκρασία που δύναται να κυμανθεί από 16-22 C.

Τα συμπτώματα της ασθένειας εμφανίζονται και σε :

• υπέργειο τμήμα (φύλλα στελέγχη).

• αλλά και υπόγειο( κονδύλους).

Η προσβολή ξεκινάει από τα κατώτερα φύλλα λόγω της μεγαλύτερης υγρασίας και προχωράει σταδιακά προς τα ανώτερα, 3 έως 5 ημέρες μετά τη μόλυνση, με τη μορφή κηλίδων ακανόνιστου σχήματος που έχουν αρχικά χρώμα ανοιχτό πράσινο και στη συνέχεια καστανό με κιτρινοπράσινο περιθώριο.

Σε περίπτωση έντονης προσβολής ολόκληρο το υπέργειο τμήμα του φυτού μαζί με τα στελέχη νεκρώνονται, δίνοντας μια εικόνα «καψίματος» της καλλιέργειας.

Οι κόνδυλοι μπορούν να μολυνθούν από τα σπόρια του μύκητα που μεταφέρονται από το υπέργειο τμήμα της πατάτας είτε με το νερό είτε με επαφή κατά τη διάρκεια της συγκομιδής. Τα συμπτώματα εμφανίζονται σαν κηλίδες καστανοκόκκινου χρώματος στην επιδερμίδα και προχωρούν προς το εσωτερικό δημιουργώντας σήψη. Η αντιμετώπιση του ωομύκητα (π.χ. Phytophthora spp.) αποτελεί κρίσιμη παράμετρο για την επιτυχία της καλλιέργειας, και η εφαρμογή ορθών πρακτικών φυτοπροστασίας έχει καθοριστική σημασία.

Ακολουθούν αναλυτικά οι προτεινόμενες στρατηγικές:

1. Διαχείριση προσβεβλημένων κονδύλων:

• Καταστροφή προσβεβλημένων κονδύλων: Είναι απαραίτητη η απομάκρυνση και καταστροφή κονδύλων που έχουν μολυνθεί, καθώς αποτελούν εστία για τη συνέχιση της μόλυνσης.

• Υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό: Χρησιμοποιούμε πιστοποιημένο, υγιές υλικό για τη σπορά, ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος εξάπλωσης του παθογόνου.

2. Προληπτικά μέτρα φυτοπροστασίας:

• Έμφαση στην πρόληψη: Τα προληπτικά μέτρα είναι πιο αποτελεσματικά από τις επεμβάσεις μετά την εκδήλωση των συμπτωμάτων.

• Καλή αποστράγγιση: Αποφυγή υπερβολικής υγρασίας στο έδαφος, καθώς οι ωομύκητες ευνοούνται από τα υγρά περιβάλλοντα.

• Καθαρισμός εξοπλισμού: Απολύμανση εργαλείων και μηχανημάτων που έρχονται σε επαφή με το έδαφος και τα φυτά.

3. Επιλογή φυτοπροστατευτικών προϊόντων:

Τρόπος δράσης: Επιλέγουμε σκευάσματα που καλύπτουν προληπτική και θεραπευτική δράση. Μερικά παραδείγματα είναι:

Επικαλυπτικά(προληπτικά): Σκευάσματα που εμποδίζουν τη βλάστηση των σπορίων (π.χ. χαλκούχα, mancozeb).

Διασυστηματικά(θεραπευτικά): Σκευάσματα που εισχωρούν στο φυτό και εξουδετερώνουν το παθογόνο (π.χ. φαινυλαμίδες, όπως το metalaxyl).

4. Χρονισμός εφαρμογών:

Στάδιο καλλιέργειας: Τα σκευάσματα εφαρμόζονται σε κρίσιμα στάδια ανάπτυξης, π.χ., κατά τη φύτευση ή πριν από συνθήκες που ευνοούν τη μόλυνση (υγρασία, θερμοκρασία).

Πρόληψη ανθεκτικότητας: Χρησιμοποιούμε εναλλαγές προϊόντων με διαφορετικούς μηχανισμούς δράσης, ώστε να αποφευχθεί η ανάπτυξη ανθεκτικών πληθυσμών του παθογόνου.

5. Παρακολούθηση συνθηκών:

Συνθήκες περιβάλλοντος: Προσοχή στη θερμοκρασία και στην υγρασία, καθώς αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την εμφάνιση και εξάπλωση των ωομυκήτων.

Πρώτα συμπτώματα: Εφαρμογή φυτοπροστατευτικών προϊόντων με την παραμικρή εμφάνιση ύποπτων συμπτωμάτων (π.χ. σήψη κονδύλων ή αποχρωματισμός φύλλων).

Η ολιστική αντιμετώπιση που συνδυάζει πρόληψη, επιλογή σωστών σκευασμάτων, σωστή χρονική εφαρμογή και εναλλαγή προϊόντων θα διασφαλίσει την υγεία της καλλιέργειας και την αποφυγή ανθεκτικοτήτων.

Ένα ενδεικτικό πρόγραμμα ψεκασμού με εγκεκριμένα σκευάσματα για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης ασθένειας αναλύεται παρακάτω:

Ο βιολογικός κύκλος του Περονόσπορου (Phytophthora infestans):

Σκωρίαση:

Προκαλεί νεκρωτικές κηλίδες στα φύλλα και τους κονδύλους.

Η σκωρίαση της πατάτας (γνωστή και ως κονδυλώδης σκωρίαση, (Spongospora subterranea)

Εμφανίζεται κυρίως στους κόνδυλους της πατάτας και χαρακτηρίζεται από μικρές, φουσκωμένες κηλίδες που μοιάζουν με κονδυλώματα ή σκουριές. Η ασθένεια είναι σοβαρή, καθώς επηρεάζει την ποιότητα και την εμπορική αξία των πατατών.

Συμπτώματα:

1. Κόνδυλοι: Εμφάνιση καφέ, κονδυλωδών κηλίδων στην επιφάνεια.

2. Ρίζες: Μείωση στην ανάπτυξη του φυτού και παραμόρφωση των ριζών.

3. Φύλλα: Έμμεσα συμπτώματα, όπως μειωμένη ζωτικότητα και ανάπτυξη.

Παράγοντες που ευνοούν την ασθένεια:

• Υγρό έδαφος και χαμηλές θερμοκρασίες.

• Καλλιέργεια σε εδάφη με κακή αποστράγγιση.

• Παραμονή μολυσμένων κονδύλων στο χωράφι.

Αντιμετώπιση:

1. Προληπτικά μέτρα:

• Χρήση υγιούς, πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού.

• Αμειψισπορά: Εναλλαγή καλλιεργειών με φυτά που δεν είναι ξενιστές του παθογόνου (π.χ., σιτηρά).

• Αποφυγή υπερβολικής υγρασίας στο έδαφος μέσω καλής αποστράγγισης.

2. Κατασταλτικά μέτρα:

• Χρήση ανθεκτικών ποικιλιών πατάτας, αν υπάρχουν διαθέσιμες.

• Εφαρμογή εδαφοβελτιωτικών και μυκητοκτόνων που συνιστώνται για τον συγκεκριμένο παθογόνο.

• Καθαρισμός και απολύμανση γεωργικών εργαλείων.

3. Διαχείριση εδάφους:

• Ρύθμιση του pH του εδάφους σε επίπεδα που αποθαρρύνουν τον παθογόνο.

• Απομάκρυνση υπολειμμάτων από προηγούμενες καλλιέργειες. 

Συμπερασματικά,

η σωστή διαχείριση της καλλιέργειας και η λήψη προληπτικών μέτρων μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης της ασθένειας.

Κύριοι εχθροί της πατάτας περιλαμβάνουν:

Δορυφόρος της πατάτας (Leptinotarsa decemlineata):

Έντομο που τρέφεται από το φύλλωμα.

Κοινή ονομασία :	Δορυφόρος της πατάτας. Ο Κολοράντιος κάνθαρος της πατάτας (Leptinotarsa decemlineata) είναι σημαντικός γεωργικός εχθρός, γνωστός για την καταστροφική δράση του στις πατάτες και άλλα φυτά της οικογένειας Solanaceae (π.χ. ντομάτες, πιπεριές, μελιτζάνες)
Επιστημονική ονομασία:	(Leptinotarsa decemlineata)
Βασίλειο:	Coleoptera
Οικογένεια :	Chrysomelida

Βασικά Χαρακτηριστικά:

Εμφάνιση: Ενήλικα σκαθάρια με ωοειδές σώμα, μήκους περίπου 10 χιλ., και χαρακτηριστικές κίτρινες και μαύρες ρίγες.

Κύκλος Ζωής:

Τα αυγά τοποθετούνται σε ομάδες στην κάτω πλευρά των φύλλων.

                           Photograph by J. Castner, University of Florida.

Οι προνύμφες είναι κοκκινωπές με μαύρες κηλίδες και τρέφονται έντονα με τα φύλλα. Επίσης ,έχουν τα εξής χαρακτηριστικά:

                                      Photograph by University of Florida.

Μέγεθος και Σχήμα: Όταν είναι ώριμες, φτάνουν σε μήκος περίπου 1,3 εκ. (1/2 ίντσας). Έχουν κυφοσωματικό σχήμα, με έντονα κυρτή κοιλιά και μη παράλληλες ραχιαίες και κοιλιακές επιφάνειες.

Χρώμα και Σημάδια: Είναι κοκκινωπές και φέρουν δύο σειρές από μαύρες κηλίδες στις πλευρές τους.

Μορφολογία: Εμφανίζουν μία τερματική ποδαγώ (proleg) στην άκρη της κοιλιάς. Διαθέτουν τρία ζεύγη θωρακικών ποδιών, τα οποία χρησιμοποιούν για την κίνησή τους πάνω στα φυτά.

Υφή: Οι προνύμφες είναι εξαιρετικά παχουλές και εμφανίζουν έντονη κυρτότητα στην κοιλιά. Αυτές οι προνύμφες τρέφονται έντονα με τα φύλλα των φυτών ξενιστών, προκαλώντας σοβαρές ζημιές στην καλλιέργεια πατάτας.

Η νύμφωση γίνεται στο έδαφος, με δυνατότητα πολλών γενεών ετησίως σε ευνοϊκές συνθήκες.

Κατανομή: Ενδημικό της Βόρειας Αμερικής, έχει εξαπλωθεί παγκοσμίως και αποτελεί σοβαρή απειλή για την παραγωγή πατάτας.

Οι προνύμφες του ψευδοσκαθαριού της πατάτας (False Potato Beetle) είναι γενικά πιο ανοιχτόχρωμες (σχεδόν λευκές) και έχουν μία σειρά από μαύρες κηλίδες.

                                      Photograph by Anita Gould.

Η ανθεκτικότητα του είδους σε πολλά εντομοκτόνα το καθιστά δύσκολο στη διαχείριση, επιβαρύνοντας τη γεωργική παραγωγή.

Νύμφες:

Διαδικασία ταφής: Οι ώριμες προνύμφες θάβονται 2 έως 5 cm μέσα στο έδαφος.

Whitney Cranshaw, Colorado State University, www.insectimages.org.

Νυμφοποίηση: Ξεκινά περίπου δύο ημέρες μετά την ταφή.

Εμφάνιση: Οι νύμφες έχουν ωοειδές σχήμα και πορτοκαλί χρώμα.

Χρόνος ανάπτυξης: Ο μέσος χρόνος ανάπτυξης είναι περίπου 5-8 ημέρες (Capinera, 2001).

Αυτό το στάδιο είναι κρίσιμο για τον κύκλο ζωής του σκαθαριού της πατάτας.

Διαχείριση :

Ολόκληρα τα φυτά πρέπει να εξετάζονται για τα επίγεια στάδια ζωής του εντόμου.

Τα ενήλικα προσελκύονται από το κίτρινο χρώμα και μπορούν να παγιδευτούν με παγίδες. Ωστόσο, οι παγίδες χρησιμοποιούνται σπάνια επειδή τα διάφορα στάδια ζωής του εντόμου είναι εμφανή στα φυτά.

Καλλιεργητικός Έλεγχος Αμειψισπορά: Η εναλλαγή καλλιεργειών, με ελάχιστη απόσταση 500μ. μεταξύ των χωραφιών, μπορεί να μειώσει σημαντικά τις προσβολές, καθώς τα σκαθάρια διασπείρονται αρχικά περπατώντας.

Χαντάκια: Χαντάκια με κλίση 45° ή μεγαλύτερη μπορούν να παγιδεύσουν το 50% ή περισσότερα από τα σκαθάρια.

Καταστροφή Υπολειμμάτων: Η απομάκρυνση των υπολειμμάτων της καλλιέργειας μειώνει τα σημεία διαχείμασης των σκαθαριών.

Βιολογικός Έλεγχος :

Αν και έχουν εντοπιστεί πολλοί φυσικοί εχθροί, συνήθως δεν μπορούν να ελέγξουν επαρκώς τους πληθυσμούς του σκαθαριού της πατάτας.

Φυσικοί εχθροί περιλαμβάνουν: Αρπακτικά όπως οι πράσινοι χρυσόπτερες, διάφορα αρπακτικά βρωμούσας και το σκαθάρι spined soldier.

Παρασιτοειδή, με το πιο σημαντικό να είναι η (Myiopharus doryphorae), η οποία επηρεάζει τις τελευταίες γενιές του εντόμου.

Χημικός Έλεγχος: Τα εντομοκτόνα χρησιμοποιούνται συνήθως για τον έλεγχο των πληθυσμών, αλλά η ανθεκτικότητα αναπτύσσεται γρήγορα. Μερικοί τύποι του βακτηρίου Bacillus thuringiensis είναι αποτελεσματικοί, αλλά πρέπει να εφαρμοστούν στα δύο πρώτα στάδια της προνύμφης για να έχουν αποτέλεσμα.

Νηματώδεις:

Είναι  ζώα σκωληκόμορφα, χερσαία και υδρόβια που διαβιούν ελεύθερα και παρασιτούν σε ζώα και φυτά προξενώντας τους σοβαρές ασθένειες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον επιστημονικό και οικονομικό έχουν οι παρασιτικοί νηματώδεις επί των φυτών, πολλοί εκ των οποίων είναι ευρέως διαδεδομένοι γεωγραφικώς και προξενούν σοβαρές ζημιές επί των καλλιεργούμενων φυτών, ετήσιων και πολυετών οι οποίοι προκαλούν σχηματισμό κόμβων στις ρίζες. Η ολοκληρωμένη διαχείριση, που περιλαμβάνει χρήση ανθεκτικών ποικιλιών και κατάλληλων φυτοφαρμάκων, είναι απαραίτητη.

Γνωριμία με σημαντικούς νηματώδεις που δύναται να προσβάλλουν την πατάτα και εμφάνιση συμπτωματολογίας:

• Κυστονηματώδης ρίζας, Globodera rostochiensis (potato cyst nematodes)

• Νηματώδης σήψης κονδύλου, Ditylenchusdestructor (potato rot nematodes)

• Κομβονηματώδης ρίζας, Meloidogyne spp. (root-knot nematodes)

• Τραυματικός Νηματώδης ρίζας, Pratylenchus spp (root-lesion nematode)

• Νηματώδης νανισμού της ρίζας, Paratrichodorus spp (stubby-root nematodes)

• Νηματώδης κεντρί,  Belonolaimuslongicaudatus (sting nematode)

Καλλιεργούμενες Ποικιλίες στην Ελλάδα:

Στην Ελλάδα καλλιεργούνται ποικιλίες που είναι κατάλληλες για τις τοπικές συνθήκες, όπως:

Σπούντα: Ποικιλία με υψηλή απόδοση και ανθεκτικότητα στον περονόσπορο.

Κονέτα: Γνωστή για την ποιότητα των κονδύλων της.

Μέλισσα: Εξαιρετική για πρώιμη καλλιέργεια.

Φαρμά: Κατάλληλη για μακροχρόνια αποθήκευση.

Συμπέρασμα:

Η καλλιέργεια της πατάτας στην Ελλάδα αποτελεί μια δυναμική επιλογή για τους γεωργούς, προσφέροντας σημαντική οικονομική απόδοση. Ωστόσο, η επιτυχία της εξαρτάται από:

• τη σωστή εφαρμογή των γεωργικών πρακτικών,

• την επιλογή κατάλληλων ποικιλιών

• και την αποτελεσματική αντιμετώπιση ασθενειών και εχθρών.

Με την κατάλληλη διαχείριση, η πατάτα μπορεί να διατηρήσει την πρωτοκαθεδρία της στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις της χώρας.

 

 

• Ελληνική Βιβλιογραφία :

• https://www.healthyliving.gr/2018/01/22/solaninh-patates-xakoninh/

• Η «Γενική εφημερίδα της Ελλάδος» καταγράφει τις πρώτες ημέρες του γεώμηλου στην απελευθερωμένη Ελλάδα τον Φεβρουάριο του 1828.

• https://eleftherostypos.gr/istories/765515-pos-irthe-i-patata-stin-ellada-i-alitheia-piso-apo-ton-mytho

• https://www.syngenta.gr/sites/g/files/kgtney1556/files/media/image/2024/05/17/slide3-potatoscience_hi.png

• Δελημπαλταδάκης Μανώλης Marketing Manager Κηπευτικών καλλιεργειών εκπρόσωπος της Syngenta,

• https://www.gkbioculture.gr/fkipeutika3.html

• Ξενόγλωσση βιβιβλιογραφια:

• https://www.pexels.com/search/potato/

• 1A Review of Important Facts about Potato Glycoalkaloids.

• 2. Glycoalkaloids in Potatoes, a Review.

• (Czopek et al., 2008; Czopek et al., 2012). 

• (Peksa et al., 2006; Rytel et al., 2011).

• https://www.agriculture.gov.au/biosecurity-trade/pests-diseases-weeds/plant/identify/potato-late-blight

• https://www.researchgate.net/figure/Potato-infection-by-Spongospora-subterranea-The-potato-pathogen-Spongospora-subterranea_fig3_318341874

• https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/spongospora-subterranea

• https://www.nwpotatoresearch.com/disease-library/powdery-scab

• https://entnemdept.ufl.edu/creatures/veg/leaf/potato_beetles.htm

• original Photograph by J. Castner, University of Florida

• Hamilton GC, Lashomb JH. 1997. Effect of insecticides on two predators of the Colorado potato beetle (Coleoptera: Chrysomelidae). Florida Entomologist 80: 10-23.

• Capinera JL. 2001. Handbook of Vegetable Pests. Academic Press, San Diego, USA. 729 pp.

• Photograph by Whitney Cranshaw, Colorado State University, www.insectimages.org.

• https://depositphotos.com/gr/vector/potato-plant-root-system-different-stages-development-colorado-potato-beetle-211069606.html

• https://www.agriculture.gov.au/biosecurity-trade/pests-diseases-weeds/plant/identify/potato-cyst-nematode

• https://www.cabidigitallibrary.org/doi/full/10.1079/cabicompendium.19286

• https://www.sciencedirect.com/topics/biochemistry-genetics-and-molecular-biology/meloidogyne

• Root-lesion nematode

• https://entnemdept.ufl.edu/creatures/nematode/stubbyroot/paratrichodorus_minor.htm

• https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/belonolaimus-longicaudatus

 

Γιαμαλής Γεώργιος

Γεωπόνος Φυτικής Παραγωγής M.Sc.

Σχολή Επιστημών Γεωπονίας και Δασολογίας Του Τμήματος Αγροτικής Ανάπτυξης Δ.Π.Θ. Ορεστιάδα