Μία από αυτές τις πρακτικές που ακολουθούνται είναι η χρήση φερομονών για τη χειραγώγηση της συμπεριφοράς των εντόμων. Οι φερομόνες είναι χημικές ουσίες οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά των εντόμων, είναι δραστικές σε εξαιρετικά χαμηλές δόσεις και δεν είναι τοξικές για τα έντομα.

Υπάρχουν πολλά είδη φερομονών αλλά αυτές που βρίσκουν ιδιαίτερη εφαρμογή στην ολοκληρωμένη διαχείριση των εχθρών στις δενδροκαλλιέργειες είναι οι:

• Φερομόνες φύλου, οι οποίες απελευθερώνονται όταν ένα έντομο είναι σε αναζήτηση συντρόφου και μπορούν να ανιχνευθούν από απόσταση χιλιομέτρων και οι

• Φερομόνες συνάθροισης και διασποράς, οι οποίες ελέγχουν την πυκνότητα των πληθυσμών των εντόμων σε συγκεκριμένα όρια μιας περιοχής. Η απελευθέρωση των φερομονών αυτών είτε προσελκύει (παρουσία τροφής) είτε απομακρύνει έντομα από την περιοχή (επικίνδυνο περιβάλλον).

Οι φερομόνες φύλου μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην παρακολούθηση του πληθυσμού του εντόμου. Οι συλλήψεις ενήλικων ατόμων ενός συγκεκριμένου εντόμου σε παγίδες με δόλωμα αυτές τις συνθετικές φερομόνες, υποδεικνύουν την παρουσία του εντόμου στον οπωρώνα, καθώς και την έναρξη της περιόδου πτήσεως του. Πρόκειται για μια απλή και διαδεδομένη μέθοδο, η οποία συνδυάζεται με ψεκασμούς εντομοκτόνων στο κατάλληλο στάδιο.

Υπάρχουν όμως φερομόνες φύλου που χρησιμοποιούνται και στην καταπολέμηση των εντόμων. Οι συνθετικές αυτές φερομόνες διαχέονται στην ατμόσφαιρα και παρεμβαίνουν στην επικοινωνία μεταξύ των αρσενικών και των θηλυκών ατόμων του εντόμου, μειώνοντας με τον τρόπο αυτό τις πιθανότητες για μια πετυχημένη σύζευξη και άρα τον πληθυσμό του εντόμου. Οι φερομόνες που εφαρμόζονται στον οπωρώνα δε θα πρέπει να διασπώνται ταχέως, αλλά να απελευθερώνονται σταδιακά καθ’ όλη την περίοδο που υπάρχουν ενήλικα έντομα. Για το λόγο αυτό έχει αναπτυχθεί και ένα ευρύ φάσμα συστημάτων διασποράς των φερομονών, τα οποία είναι διαθέσιμα στους παραγωγούς.

Οι φερομόνες παρεμπόδισης σύζευξης πρωτοχρησιμοποιήθηκαν στην καταπολέμηση της καρπόκαψας στη μηλιά (Grapholita molesta Busk) και η αποτελεσματικότητά τους είναι πλέον αποδεδειγμένη. Ωστόσο, η μείωση των ψεκασμών με εντομοκτόνα για τον έλεγχο του συγκεκριμένου εντόμου οδήγησε σε κάποιες περιπτώσεις σε εξάρσεις στους πληθυσμούς άλλων επιζήμιων εντόμων (π.χ. φυλλοδέτες μηλιάς). Για να ξεπεραστούν τέτοια προβλήματα, ο εταιρείες ανέπτυξαν σκευάσματα με ουσίες παρεμπόδισης σύζευξης μεγαλύτερου φάσματος εντόμων.

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της χρήσης φερομονών

• Πολύ λιγότερες επιπτώσεις στους ανθρώπους, στα ζώα ή στα ωφέλιμα έντομα.

• Με τη χρήση φερομονικών παγίδων μπορεί να προσδιορισθεί η αναγκαιότητα χρήσης των συμβατικών εντομοκτόνων ώστε τελικά η εφαρμογή τους να γίνεται στο σωστό χρόνο/στάδιο και να είναι πιο αποτελεσματική.

• Μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε προγράμματα αντιμετώπισης της ανθεκτικότητας εντόμων σε εντομοκτόνα.

• Μειονέκτημα τους είναι το αρκετά μεγάλο κόστος τους σε σχέση με τα συμβατικά εντομοκτόνα.

Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έχει θεσπίσει πρόγραμμα επιδοτούμενο σε συγκεκριμένες καλλιέργειες με την ονομασία Κομφούζιο.

Καθορισμός θεσμικού πλαισίου εφαρμογής της δράσης 70-1.3.2 «Εφαρμογή της μεθόδου παρεμπόδισης σύζευξης των εντομολογικών εχθρών των καλλιεργειών (ΚΟΜΦΟΥΖΙΟ)» της παρέμβασης Π3-70-1.3 «Εφαρμογή εναλλακτικών μεθόδων φυτοπροστασίας με στόχο τη μείωση των φυτοφαρμάκων» του Στρατηγικού Σχεδίου Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της Ελλάδας (ΣΣ ΚΑΠ) 2023-2027.

ΔΡ. ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΟΥ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ, ΔΡ. ΗΛΙΑΣ ΚΑΛΦΑΣ / ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΡΠΟΦΟΡΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ