Η συντριπτική πλειοψηφία των καλλιεργούμενων ποικιλιών της αμπέλου εκτίθενται σε συνθήκες υδατικής καταπόνησης στη διάρκεια της βλαστικής περιόδου με συμπτώματα μειωμένης βλαστικής ανάπτυξης, μείωση παραγωγής, υποβάθμιση του παραγόμενου προϊόντος και μείωση του οικονομικού αποτελέσματος της αμπελοκαλλιέργειας (1). 

Αν και το αμπέλι θεωρείται φυτό που προσαρμόζεται σε ξηρά και θερμά εδάφη η υποβάθμιση της παραγωγής είναι σημαντική σε σύγκριση με την αρδευόμενη φυτεία ειδικά στα ευαίσθητα στάδια της ανάπτυξης, της βλάστησης και της παραγωγής. Το μεγαλύτερο ποσοστό του νερού μεταφέρεται στην ατμόσφαιρα με το φαινόμενο της διαπνοής και μόνο το 1% περίπου των ποσοτήτων αυτών παραμένει στο φυτικό σώμα. Το βάθος του ενεργού ριζοστρώματος φτάνει τα 60-80 cm, οπότε η άρδευση σε μεγαλύτερο βάθος δεν αξιοποιείται από την καλλιέργεια. Τα βλαστικά στάδια του αμπελιού είναι πέντε. Από το άνοιγμα των οφθαλμών μέχρι την άνθηση (Μάϊος-Ιούνιος), από την άνθηση μέχρι την καρπόδεση (Ιούνιος), από την καρπόδεση μέχρι το γυάλισμα (Ιούλιος-Αύγουστος), από το γυάλισμα της ράγας μέχρι τη συγκομιδή (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος) και από τη συγκομιδή μέχρι την πτώση των φύλλων (Νοέμβριος-Δεκέμβριος). Ο κύκλος ανάπτυξης από τη ράγα μέχρι τη συγκομιδή εκτείνεται σε δύο χρόνια, με τις καταβολές των οφθαλμών να δημιουργούνται κατά το 1^ο έτος και η συγκομιδή το 2^ο έτος (2). Το πιο σημαντικό στάδιο που καθορίζει την παραγωγή είναι η δημιουργία των καταβολών και η διαφοροποίησή τους σε ανθικές που αρχίζει περίπου 18 μήνες πριν τη συγκομιδή.

Η μέθοδος άρδευσης που ακολουθείται στο αμπέλι είναι η άρδευση με σταγόνες με απλούς ή αυτορρυθμιζόμενους ενσωματωμένους σταλάκτες (επικλινές έδαφος) ή ακόμη και με καρφωτούς, με παροχή έως και 12 λίτρα/ώρα. Σε περιόδους μειωμένης διαθεσιμότητας νερού μπορεί να εφαρμοστεί η τεχνική της ελλειμματικής άρδευσης. Μέσω της τεχνικής αυτής τα πρέμνα δέχονται μία μείωση νερού χωρίς σημαντική μείωση παραγωγής (3). Η τεχνική της ελεγχόμενης ελλειμματικής άρδευσης πραγματοποιείται στις οινοποιήσιμες ποικιλίες με την εφαρμογή σε συγκεκριμένο βλαστικό στάδιο ελεγχόμενης υδατικής καταπόνηση με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας (στις κόκκινες ποικιλίες όπου η επαφή με το φλοιό κατά τη ζύμωση είναι σημαντική). Οι ανάγκες του αμπελιού σε νερό κυμαίνονται από 500 έως και 800 mm (4) ενώ η εξατμισοδιαπνοή της καλλιέργειας αυξάνεται με την ηλικία του αμπελιού. Η τιμή του φυτικού συντελεστή αυξάνεται με την αύξηση της βλάστησης και μειώνεται με την πτώση των φύλλων. Οι απαιτήσεις σε νερό είναι ανάλογες με την ηλικία, την ποικιλία του αμπελιού αλλά και το βλαστικό στάδιο. Οι επιτραπέζιες ποικιλίες απαιτούν μεγαλύτερες ποσότητες νερού από τις οινοποιήσιμες.

1) Έκπτυξη οφθαλμών – Άνθηση

Έλλειψη νερού κατά το στάδιο αυτό συνεπάγεται μείωση βλάστησης, ανωμαλίες κατά το σχηματισμό των άνθεων (ανθήρες και ωοθήκες, στειρότητα γύρης), μικρές ταξιανθίες, ανθόρροιες και φτωχό σχηματισμό ανθικών καταβολών.

2) Άνθηση – Καρπόδεση

Το πιο ευαίσθητο βλαστικό στάδιο στο νερό. Μειωμένη άρδευση συνεπάγεται κακή καρπόδεση, μικρορραγία. Η παρατεταμένη μείωση νερού σε όλο το βλαστικό στάδιο συνεπάγεται αφυδατωμένα τσαμπιά και ολική απώλεια παραγωγής. Μία άρδευση πριν την έναρξη της άνθησης είναι απαραίτητη σε περιοχές με μειωμένες βροχοπτώσεις.

3) Καρπόδεση – Γυάλισμα

Υδατική καταπόνηση σ’ αυτό το στάδιο αναστέλει το μέγεθος της ράγας και κατ’ επέκταση της παραγωγής. Η εφαρμογή της άρδευσης είναι απαραίτητη στο στάδιο αυτό ενώ η μειωμένη άρδευση μπορεί να επιφέρει έως και 40% μείωση στην παραγωγή ενώ οι ανάγκες σε νερό της καλλιέργειας από την καρπόδεση μέχρι και τα πρώτα στάδια του γυαλίσματος της ράγας αγγίζουν το 50-60% των ετήσιων αναγκών (5). Μπορεί να εφαρμοστεί η τεχνική της ελεγχόμενης ελλειμματικής άρδευσης (εναλλαγή άρδευσης στο ήμιση του ριζικού συστήματος ανά τακτά χρονικά διαστήματα) με μικρή απώλεια στην παραγωγή. Παρατηρείται μείωση του μεγέθους των ραγών και αύξηση των διαλυτών στερεών. Επίσης μπορεί να μειώσει την οξύτητα του χυμού και να αυξήσει το pH.

4) Γυάλισμα – Συγκομιδή

Στο στάδιο αυτό το πρέμνο μπορεί να αντέξει μειωμένη υγρασία εδάφους κατά την ωρίμανση (μερική ξήρανση φυλλώματος). Τα διαλυτά στερεά αυξάνονται μετά το γυάλισμα σε μία περίοδο τεσσάρων έως και έξι εβδομάδων. Υψηλά επίπεδα μειωμένης υγρασίας κατά το στάδιο αυτό μειώνουν τη συγκέντρωση διαλυτών στερεών κατά τη συγκομιδή. Κατά το στάδιο αυτό η έλλειψη νερού δεν επηρεάζει την αύξηση των ραγών όμως παρατηρούνται συμπτώματα πτώσης φύλλων, και μάρανσης. Απαιτείται ιδιαίτερα προσοχή στην άρδευση καθώς μία μεγάλη αρδευτική δόση μπορεί να προκαλέσει σχάσιμο των ραγών και στη συνέχεια προσβολή από βοτρύτη. Η εφαρμογή της ελεγχόμενης ελλειμματικής άρδευσης μετά το γυάλισμα αυξάνει το χρώμα του οίνου, το άρωμα και τη γεύση. Επίσης, από την καρπόδεση μέχρι τη συγκομιδή μειώνει τη βλάστηση και την παραγωγή ενώ δεν επηρεάζει τη συγκέντρωση των διαλυτών στερεών. Το χρώμα, το άρωμα και η γεύση του οίνου από ερυθρές ποικιλίες μπορεί να αυξηθεί ελαφρά.

5) Συγκομιδή – Εκβλάστηση

Η σημαντική έλλειψη νερού κατά το στάδιο αυτό περιορίζει την εκβλάστηση των οφθαλμών και τον αριθμό τους. Γ' αυτό είναι απαραίτητη η ικανοποιητική υγρασία για την ξυλοποίηση των κλιματίδων. Σε εδάφη με μικρή υδατοϊκανότητα ή σε περιοχές με υψηλές θερμοκρασίες κατά το Σεπτέμβριο-Οκτώβριο είναι απαραίτητη η συνέχιση της άρδευσης μετά τον τρύγο για τη συντήρηση της φωτοσυνθετικής ικανότητας των φύλλων. Επίσης αποσκοπεί στη δευτερογενή αύξηση του ριζικού συστήματος και στην αποταμίευση υδατανθρακών και αζώτου στο ξύλο. Αυτό συνεπάγεται μεγαλύτερη αντοχή του πρέμνου σε χειμερινό ψύχος και ομαλή εκβλάστηση κατά την επόμενη βλαστική περίοδο. Στις πρώιμες ποικιλίες μετά τον τρύγο η άρδευση είναι απαραίτητη αν δεν βρέξει.

Βιβλιογραφία: 

1. Patakas et al., 1997

2. Krstic et al, 2005

3. Chaves et al., 2007

4. Williams & Matthews, 1999

5. Wample, 2005