Τα ζαχαρότευτλα (Beta vulgaris L.) καλλιεργούνται κυρίως για την ογκώδη ρίζα τους που χρησιμοποιείται για την εξαγωγή της ζάχαρης. 

Τα φυτά που χρησιμοποιούνται για σποροπαραγωγή ολοκληρώνουν το βιολογικό τους κύκλο σε δύο έτη (διετές φυτό: χρειάζεται δύο χρόνια για να ανθίσει), ενώ για παραγωγή ζάχαρης καλλιεργούνται ως ετήσια. Ο γεωργός το μαζεύει στο τέλος της πρώτης χρονιάς, αφού συσσωρεύσει αποθέματα ζάχαρης στη ρίζα του. Τα ζαχαρότευτλα καλλιεργούνται σε περιοχές με μεσογειακό κλίμα, αρδευόμενα χωράφια και υποχρεωτική τετραετή αμειψισπορά. Σπέρνονται συνήθως το Μάρτιο και η περίοδος συγκομιδής διαρκεί στη χώρα μας από τον Αύγουστο έως το τέλος Νοεμβρίου.Τα ζαχαρότευτλα (Beta vulgaris L.) καλλιεργούνται κυρίως για την ογκώδη ρίζα τους που χρησιμοποιείται για την εξαγωγή της ζάχαρης. Τα φυτά που χρησιμοποιούνται για σποροπαραγωγή ολοκληρώνουν το βιολογικό τους κύκλο σε δύο έτη (διετές φυτό: χρειάζεται δύο χρόνια για να ανθίσει), ενώ για παραγωγή ζάχαρης καλλιεργούνται ως ετήσια. Ο γεωργός το μαζεύει στο τέλος της πρώτης χρονιάς, αφού συσσωρεύσει αποθέματα ζάχαρης στη ρίζα του.

Τα ζαχαρότευτλα καλλιεργούνται σε περιοχές με μεσογειακό κλίμα, αρδευόμενα χωράφια και υποχρεωτική τετραετή αμειψισπορά. Σπέρνονται συνήθως το Μάρτιο και η περίοδος συγκομιδής διαρκεί στη χώρα μας από τον Αύγουστο έως το τέλος Νοεμβρίου. Η ρίζα του ζαχαρότευτλου διεισδύει βαθιά στο έδαφος. Αγαπάει τα χώματα που παραμένουν δροσερά το καλοκαίρι. Το ζαχαρότευτλο καλλιεργείται σε περιοχές, στις οποίες τα καλοκαίρια είναι υγρά και το έδαφος μαλακό. Οι γεωργοί ελέγχουν τις ποσότητες λιπασμάτων που χύνουν και παρακολουθούν από κοντά τους εχθρούς του τεύτλου, ώστε να περιέχει αρκετή ποσότητα ζάχαρης. Με τις σημερινές ποικιλίες, οι αποδόσεις φτάνουν εύκολα τους 60 τόνους ζαχαρότευτλων το εκτάριο. Προετοιμασία του εδάφους, σπορά, ψεκασμοί της καλλιέργειας, συγκομιδή, όλες οι εργασίες είναι μηχανοποιημένες. Χάρη σ’ αυτή τη μηχανοποίηση, το ζαχαρότευτλο μπορεί να καλλιεργείται σε πολύ μεγάλες εκτάσεις γης. Για τη συγκομιδή, η ίδια μηχανή κόβει τα φύλλα, βγάζει τις ρίζες και τις τοποθετεί σε μια σειρά: στη συνέχεια, τις μαζεύει μία άλλη μηχανή. Μερικές «ξεριζώστρες» μηχανές φορτώνουν απευθείας τα ζαχαρότευτλα σε μια ρυμούλκα, κατά τη διάρκεια της συγκομιδής. Έπειτα, οι γεωργοί ξεφορτώνουν τα ζαχαρότευτλα που μάζεψαν σε χώρους αποθήκευσης, που βρίσκονται στην άκρη του χωραφιού. Γερανοί φορτώνουν αυτά τα ζαχαρότευτλα σε φορτηγά, τα οποία τα μεταφέρουν στο εργοστάσιο.Κάθε παραγωγός ζαχαρότευτλων έχει συνάψει σύμβαση με το εργοστάσιο ζάχαρης έτσι ώστε οι ποσότητες που παράγουν οι γεωργοί να αντιστοιχούν με την παραγωγική ικανότητα του εργοστασίου. Μόλις φτάσουν στο εργοστάσιο, τα ζαχαρότευτλα καθαρίζονται από το χώμα τους. Στη συνέχεια, η ρίζα κόβεται σε μικρά κομμάτια τα οποία τοποθετούνται σε ζεστό νερό. Η ζάχαρη των ριζών διαλύεται μέσα σ’ αυτό το νερό και σχηματίζεται ένα σιρόπι. Το νερό εξατμίζεται σιγά-σιγά και τα κρύσταλλα της ζάχαρης εμφανίζονται σταδιακά. Αφαιρείται η μελάσα που κατακάθισε πάνω στην επιφάνεια των κρυστάλλων ζάχαρης. Η ζάχαρη ξεραίνεται. Μπορούν, τότε, να τη συσκευάσουν, είτε σε κύβους, είτε σε σκόνη. Ο πολφός, ο οποίος δεν περιέχει πλέον ζάχαρη, μετατρέπεται σε τροφή για τα ζώα εκτροφείου.

Το ζαχαρότευτλο ανήκει στο είδος Beta vulgaris (2η=18), var. Saccharifera της οικογένειας chenopodiaceae. Στην ίδια οικογένεια ανήκουν επίσης τα λαχανοκομικά και τα κτηνοτροφικά τεύτλα. Πρόγονος του καλλιεργούμενου είδους είναι το αυτοφυές στη Νότια Ευρώπη, Βόρεια Αφρική και Μικρά Ασία είδος Beta maritima.

Στο ώριμο ζαχαρότευτλο διακρίνουμε τρία μέρη:

1. Τη στεφάνη (φυλλοφόρος βλαστός), που αποτελείται από την κορυφή και τα φύλλα τα οποία φύονται στο λαιμό σε σπειροειδή διάταξη. Κατά το δεύτερο χρόνο κανονικά θα δώσει τον ανθοφόρο βλαστό.

2. Το λαιμό (υποκοτύλη): Είναι το φαρδύτερο μέρος του τεύτλου που βρίσκεται αμέσως 

κάτω από το φυλλοφόρο βλαστό. Στο σημείο του λαιμού γίνεται η κοπή των κορυφών κατά τη συγκομιδή των τεύτλων.

3. Τη ρίζα. Έχει σχήμα κωνικό και καταλήγει σε πασαλώδη ρίζα. Κάποτε φέρνει και διακλαδώσεις οι οποίες όμως είναι ανεπιθύμητες.

Άνθηση.

Τα ζαχαρότευτλα είναι φυτά διετή. Τον πρώτο χρόνο αναπτύσσουν τις σαρκώδεις ρίζες και το δεύτερο χρόνο η ρίζα αρχίζει να ξυλοποιείται και το φυτό παράγει άνθη και σπόρους. Υπό ορισμένες συνθήκες, όπως παρατεταμένες χαμηλές θερμοκρασίες με μακρά φωτοπερίοδο προκαλείται άνθηση κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους (προάνθηση).

Η Ταξιανθία είναι φόβη. Τα άνθη είναι μικρά, κυπελοειδή, τέλεια και χωρίς πέταλα. Το καθένα φέρει πέντε στήμονες και μονόχωρη ωοθήκη.

Τα άνθη εμφανίζονται ή μεμονωμένα (μονόσπερμοι σπόροι) ή σε ομάδες (πολύσπερμοι σπόροι). Επιθυμητές είναι οι ποικιλίες που παράγουν μονόσπερμους σπόρους.

Η άνθηση αρχίζει από το κύριο στέλεχος και προχωρεί προς τις διασταυρώσεις από τη βάση προς την κορυφή. Η έναρξη παρατηρείται τις πρωινές ώρες και αναστέλλεται με θερμοκρασία κάτω των 12 °C ή σε περίπτωση βροχής.

Η γύρη κάποιου άνθους διασπείρεται συνήθως 2 μέρες πριν την ωρίμανση του στίγματος (άνθη πρωτανδρικά), ώστε να είναι σχεδόν αδύνατη η γονιμοποίηση της ωοθήκης με γύρη του ίδιου άνθους με αποτέλεσμα η γονιμοποίηση να φίνεται με γύρη άλλου άνθους του ίδιου ή άλλου φυτού. Βρέθηκαν όμως και ποικιλίες με ταυτόχρονη ωρίμανση στίγματος και ανθήρων. Στα τεύτλα υπάρχει και το φαινόμενο της αυτοστειρότητας που οφείλεται στη βραδεία βλάστηση της γύρης ή στον εκφυλισμό του εμβρύου.

Τα δύο παραπάνω φαινόμενα δηλαδή πρωτανδρία και αυτοστειρότητα, οδηγούν στη σταυρογονιμοποίηση των τεύτλων η οποία συντελείται κυρίως με τον άνεμο και δευτερευόντως με τα έντομα.

Ποικιλίες

Οι ποικιλίες των ζαχαρότευτλων κατατάσσονται σε τρεις τύπους που χαρακτηρίζονται με τα γράμματα Ε, Ζ και Ν. Ο τύπος Ε περιλαμβάνει ποικιλίες που δίνουν μεγάλες αποδόσεις ριζών, αλλά με μικρή περιεκτικότητα σε ζάχαρη. Οι ποικιλίες τύπου Ε σπέρνονται σε σχετικά φτωχά χωράφια για να μας εξασφαλίσουν ικανοποιητική στρεμματική απόδοση. Ο τύπος Ζ περιλαμβάνει ποικιλίες με μικρή απόδοση σε ρίζες αλλά μεγάλη περιεκτικότητα σε ζάχαρη. Οι ποικιλίες του τύπου Ζ σπέρνονται σε γόνιμα χωράφια για να πετύχουμε μεγάλο ζαχαρικό τίτλο με μέση απόδοση ριζών. Τέλος ο τύπος Ν περιλαμβάνει ενδιάμεσες ποικιλίες δηλαδή με μέση απόδοση ριζών και μέση περιεκτικότητα σε ζάχαρη. Οι ποικιλίες του τύπου Ν χρησιμοποιούνται πιο πολύ σε μέσης γονιμότητας εδάφη.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ

Εκλογή χωραφιού.

Για να είναι αποδοτική η τευτλοκαλλιέργεια πρέπει τα χωράφια να επιλέγονται με βάση τα παρακάτω χαρακτηριστικά.

• Να είναι βαθιά και αρκετά γόνιμα.

• Να είναι καλά στραγγιζόμενα και κατά κανόνα ποτιστικά.

• Να μην έχουν πολλές πέτρες που θα δυσκόλευαν τη διείσδυση και ανάπτυξη των ριζών, αλλά και τις καλλιεργητικές εργασίες και κυρίως τη συγκομιδή.

• Να μην έχουν σπαρθεί με τεύτλα τα τρία προηγούμενα χρόνια. Να εφαρμόζεται δηλαδή η τετραετής αμειψισπορά η οποία βοηθά στην καλύτερη αντιμετώπιση των ασθενειών (π.χ. ριζομανίας), ζιζανίων, καθώς και στην διατήρηση της γονιμότητας και αποδοτικότητας των χωραφιών, δηλαδή η τετραετής αμειψισπορά η οποία βοηθά στην καλύτερη αντιμετώπιση των ασθενειών (π.χ. ριζομανίας), ζιζανίων, καθώς και στην διατήρηση της γονιμότητας και αποδοτικότητας των χωραφιών.

Προετοιμασία χωραφιού.

Η προετοιμασία των χωραφιών περιλαμβάνει συνήθως απαλλαγή αυτών από τα υπολείμματα της προηγούμενης καλλιέργειας και οργώματα που βελτιώνουν τις φυσικές και καλλιεργητικές συνθήκες του εδάφους. Το είδος και ο αριθμός των επεμβάσεων εξαρτάται από το είδος της προηγούμενης καλλιέργειας και τον τύπο του εδάφους. Κάθε 3-4 χρόνια πρέπει να γίνεται ένα υπεδάφιο όργωμα για το σπάσιμο του συμπιεσμένου από τα μηχανήματα εδάφους και τον καλύτερο αερισμό και στράγγιση του εδάφους. Λίγο πριν τη σπορά γίνεται η ανοιξιάτικη προετοιμασία της σποροκλίνης για να εξασφαλιστεί περιβάλλον κατάλληλο για το φύτρωμα του σπόρου και την πρώτη ανάπτυξη των φυτών. Με την ίδια εργασία ενσωματώνονται στο έδαφος λιπάσματα, εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα που τυχόν θα χρησιμοποιηθούν, ενώ θα καταστραφούν και τα ζιζάνια που στο μεταξύ έχουν φυτρώσει. Η ανοιξιάτικη προετοιμασία πρέπει να αρχίζει όταν η υγρασία του εδάφους το επιτρέψει. Κατεργασίες με υπερβολική υγρασία ‘αγριεύουν’ το χωράφι βγάζοντας στην επιφάνεια λασπερούς σβώλους που όταν ξεραθούν δεν είναι εύκολο να ψιλοχωματιστούν. Να αποφεύγονται επίσης τα πολλά ‘περάσματα’ τα οποία εκτός του ότι ανεβάζουν το κόστος, συμπιέζουν το έδαφος που είναι ακόμη υγρό δημιουργώντας τεύτλα με διχαλωτές ρίζες μειώνοντας την παραγωγή. Να αποφεύγεται επίσης την εποχή αυτή η βαθιά καλλιέργεια. Επιδίωξη πρέπει να είναι η δημιουργία επιφανειακού στρώματος ψιλοχωματισμένου εδάφους πάχους 3-4 εκατοστών το οποίο θα δεχθεί το σπόρο.

Λίπανση

Τα φυτά των ζαχαρότευτλων λειτουργούν σαν πολύ μικρά εργοστάσια, σαν μηχανισμοί μετατροπής της ηλιακής ενέργειας σε μια μορφή χημικής (ζαχαρόζη). Έτσι, κατά την ικανοποίηση των θρεπτικών αναγκών των τεύτλων με λιπαντικά στοιχεία στόχος πρέπει να είναι η μεταφορά όσο το δυνατόν μεγαλύτερης ποσότητας ζαχαρόζης στις ρίζες. Τα ζαχαρότευτλα είναι καλλιέργεια που απαιτεί να υπάρχει ειδική σχέση ισορροπίας στην ανάπτυξη της αφομοιωτικής φυλλικής επιφάνειας και της κονδυλώδους ρίζας με αποθέματα ζαχάρου. Μια καλλιέργεια ζαχαρότευτλων για να αποδώσει 5 τόνους ρίζες ανά στρέμμα με 16% ζαχαρικό τίτλο, υπολογίζεται ότι αφαιρούνται ανά στρέμμα από το έδαφος γύρω στα 16-22 Kg Ν, 7-9 Kg Ρ₅Ο₂ και 25-30 Kg Κ₂Ο. Η απορρόφηση των θρεπτικών στοιχείων από τα ζαχαρότευτλα ακολουθεί μία αύξουσα πορεία στην εξέλιξη του βλαστικού κύκλου τους, με εντονότερο ρυθμό κατά τον 4ο μήνα της ηλικίας τους.

Σπορά

α) Εποχή σποράς. Στην Ελληνική γεωργική πράξη η περίοδος σποράς για τα ζαχαρότευτλα καλύπτει διάστημα δύο περίπου μηνών, δηλαδή από αρχή Φεβρουάριου μέχρι αρχή Απριλίου. Για τη σπορά χρησιμοποιούνται κουφετοποιημένοι σπόροι ζαχαροτεύτλων. Οι εδαφικές συνθήκες και κυρίως η εδαφική υγρασία παίζουν καθοριστικό ρόλο στο χρόνο σποράς. Συνήθως το μεγαλύτερο μέρος σποράς πραγματοποιείται το μήνα Μάρτιο. Η πρώιμη σπορά (μέσα Φεβρουάριου), συντελεί σε μεγαλύτερες αποδόσεις ριζών και ζάχαρης ανεξάρτητα από την εποχή συγκομιδής. Από δημοσιεύματα προκύπτει ότι η μέση διαφορά απόδοσης ακατέργαστου ζαχάρου μεταξύ εποχών σποράς πρώτου δεκαημέρου Μαρτίου και τρίτου δεκαημέρου Απριλίου, ανήλθε σε 28% υπέρ της πρώιμης σποράς.απόδοσης ακατέργαστου ζαχάρου μεταξύ εποχών σποράς πρώτου δεκαημέρου Μαρτίου και τρίτου δεκαημέρου Απριλίου, ανήλθε σε 28% υπέρ της πρώιμης σποράς.

β) Ποσότητα σπόρου. 600 - 1200 gr /στρέμμαγ) Αποστάσεις σποράς. 40-60 cm μεταξύ γραμμών, 18 -20 cm επί της γραμμήςδ) Βάθος σποράς . 2-3 cm.

Άρδευση

Ο ρόλος του αρδευτικού νερού στην ανάπτυξη και παραγωγή των τευτλοκαλλιεργειών είναι καθοριστικής σημασίας. Ξηρικές καλλιέργειες ζαχαρότευτλων δεν είναι οικονομικά βιώσιμες.Στο πότισμα εκείνο που μετράει είναι το συνολικό ύψος νερού, δηλαδή το σύνολο των αρδευτικών δόσεων. Για να πετύχουμε καλές αποδόσεις θα πρέπει να εξασφαλιστούν συνολικά 800-1000 κυβ. μέτρα νερού κατά στρέμμα. Η αρδευτική δόση και η συχνότητα των αρδεύσεων εξαρτάται από την περιοχή τον τύπο εδάφους, το βροχομετρικό υψόμετρο της περιοχής. Μία αρδευτική δόση (τρεις ώρες πότισμα) σημαίνει 50-60 χιλιοστά ύψους νερού.

Στη Θεσσαλία τα ποτίσματα αρχίζουν τον Μάιο μέχρι το Σεπτέμβριο, επαναλαμβάνονται κάθε 8-10 μέρες και γίνονται συνολικά 6-8 ποτίσματα. Στη Μακεδονία αρχίζουν Ιούνιο, επαναλαμβάνονται κάθε 10-15 μέρες και πραγματοποιούνται συνολικά 4-6 ποτίσματα. Η υπερβολική δόση νερού, με πολύ συχνά και άφθονα ποτίσματα δεν βοηθά την παραγωγή, ούτε αυξάνει το στρεμματοσάκχαρο, ενώ αντίθετα αυξάνει το κόστος και ευνοεί ορισμένες ασθένειες όπως κερκόσπορα και ριζομανία. Το πολύ εξ άλλου νερό σε συνδυασμό και με υπερβολικό άζωτο οδηγεί σε μείωση του ροΐ προκαλώντας πτώση του εισοδήματος.

Μέθοδοι άρδευσης: Οι τρόποι ποτίσματος που εφαρμόζονται στη χώρα μας για τα τεύτλα είναι η τεχνητή βροχή και η επιφανειακή άρδευση.Στις περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει αρδευτικό δίκτυο και το νερό αντλείται από μεγαλύτερο ή μικρότερο βάθος, εφαρμόζεται η μέθοδος της τεχνητής βροχής. Η μέθοδος αυτή έχει το μειονέκτημα του υψηλού κόστους αλλά πλεονεκτεί στο ότι δεν απαιτείται ισοπέδωση, γίνεται οικονομία νερού και μειώνεται ο κίνδυνος επιφανειακής διάβρωσης του χωραφιού. Βασικό ρόλο στην τεχνητή βροχή παίζει ο τύπος του εκτοξευτήρα, η διάμετρος και πίεση των ακροφυσίων. Τα τελευταία χρόνια έχει διαδοθεί η χρησιμοποίηση αυτοκινούμενων συστημάτων τεχνητής βροχής, κατάλληλα για μεγάλου μήκους χωράφια, παρουσιάζοντας σημαντική οικονομία ανθρώπινης εργασίας, αλλά έχουν υψηλό κόστος αγοράς. Επιφανειακό πότισμα σημαίνει πότισμα με αυλάκια που ανοίγονται ανάμεσα στις γραμμές. Το επιφανειακό πότισμα απαιτεί καλή ισοπέδωση του χωραφιού και χρήση κατάλληλων σιφωνίων ο χρόνος ροής των οποίων εξαρτάται από την διηθητικότητα του εδάφους και την κλίση του χωραφιού.

Αμειψισπορά

Η καλλιέργεια ζαχαρότευτλων στο ίδιο χωράφι συνεχώς και για πολλά χρόνια έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των αποδόσεων, τον πολλαπλασιασμό των επιβλαβών εντόμων (κυρίως νηματώδεις) και την εγκατάσταση σοβαρών ασθενειών (κερκόσπορα, ριζομανία). Είναι αναγκαία επομένως η εφαρμογή ενός συστήματος αμειψισποράς. Η αμειψισπορά στην τευτλοκαλλιέργεια είναι τόσο επιτακτική ώστε η Ε.Β.Ζ. στα συμφωνητικά με τους καλλιεργητές, περιλαμβάνει υποχρεωτικό όρο που απαγορεύει στους τελευταίους να καλλιεργούν τεύτλα στον ίδιο αγρό περισσότερες από μία φορά στην τετραετία. Σε περιοχές όπου υπάρχει σοβαρό πρόβλημα από τη Ριζομανία συστήνεται εξαετής αμειψισπορά.

Στον κύκλο αμειψισποράς μπορούν να μπουν τα διάφορα σιτηρά, βαμβάκι, βιομηχανική ντομάτα, βίκος, ενώ συνήθως αποφεύγεται να προηγείται της τευτλοκαλλιέργειας κάποιο ψυχανθές επειδή το άζωτο που αφήνει μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς το σακχαρικό τίτλο.

Ζιζανιοκτονία

Για την αποτελεσματική καταπολέμηση των ζιζανίων βασική προϋπόθεση αποτελεί η αναγνώριση των ζιζανίων. Τα ζιζάνια ανάλογα με τα χρόνια που ζουν διακρίνονται σε μονοετή (που φυτρώνουν κάθε χρόνο από σπόρο) και πολυετή (τα περισσότερα των οποίων έχουν ριζώματα).

Ανάλογα με το χρόνο εμφάνισης διακρίνονται σε πρώιμα και όψιμα. Μια άλλη διάκριση τα ξεχωρίζει σε πλατύφυλλα (λουβουδιά βλήτο κλπ), και αγρωστώδη (μουχρίτσα, βέλιουρας κλπ). Τα χαρακτηριστικά αυτά έχουν μεγάλη σημασία για την επιλογή της κατάλληλης ζιζανιοκτονίας. Η αντιμετώπιση των ζιζανίων γίνεται με προληπτικά μέτρα (αμειψισπορά, οργώματα), με μηχανικά μέσα (σκαλίσματα), με τα χέρια (βοτάνισμα) και με χημικά μέσα (ζιζανιοκτόνα). Η τελευταία μέθοδος είναι η πλέον διαδιδόμενη και είναι αποτελεσματική και οικονομική αν εφαρμοστεί σωστά.

Τρόπoς και χρόνος εφαρμογής των ζιζανιοκτόνων.

• Προσπαρτικά με ενσωμάτωση. Ψεκασμός στο γυμνό έδαφος και ενσωμάτωση σε βάθος 5 εκατοστά περίπου.

• Προφυτρωτικά. Ψεκασμός αμέσως μετά τη σπορά πριν φυτρώσει ο σπόρος.

• Μεταφυτρωτικά. Ψεκασμός μετά το φύτρωμα των τεύτλων, από το στάδιο των κοτυληδόνων και μετά.Τελευταία γίνεται χρήση μεγάλου αριθμού μεταφυτρωτικών κυρίως ζιζανιοκτόνων (2-5), σε μίγματα και σε πολύ μικρές δόσεις( συνήθως 1/10 της κανονικής), σε δύο ή περισσότερους ψεκασμούς. Οι ψεκασμοί αρχίζουν όταν τα ζιζάνια ( και τα τεύτλα) είναι στο στάδιο των κοτυληδόνων, ή το πολύ των δύο πρώτων φύλλων και επαναλαμβάνονται μετά από 7-10 μέρες.

Υπολειμματικότητα.

Σε περίπτωση αποτυχίας του φυτρώματος των τεύτλων από διάφορα αίτια, χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην επιλογή του φυτού που θα σπαρθεί μετά διότι μπορεί να προκληθούν ζημιές στην επόμενη καλλιέργεια από την υπολειμματική δράση των ζιζανιοκτόνων που χρησιμοποιήθηκαν στην τευτλοκαλλιέργεια. Το καλύτερο είναι η επανασπορά τεύτλων, εφόσον δεν έχει περάσει η εποχή. Διαφορετικά μπορούν να σπαρθούν διάφορες καλλιέργειες με τις παρακάτω προφυλάξεις για τα αντίστοιχα ζιζανιοκτόνα.

Ζημιές από ζιζανιοκτόνα προηγούμενης καλλιέργειας:

Ορισμένα ζιζανιοκτόνα που χρησιμοποιούνται σε άλλες καλλιέργειες έχουν μεγάλη υπολειμματικότητα καιδιατηρούνται στο έδαφος από μερικούς μήνες μέχρι δύο χρόνια (π.χ. Ατραζίνη, Τρεφλάν, Γκλην κ.α.)· Χωράφια που έχουν δεχθεί την προηγούμενη χρονιά τα ζιζανιοκτόνα αυτά, καλό είναι να αποφεύγονται για καλλιέργεια τεύτλων.

Εικόνα 1. Ζαχαρότευτλο, (Beta vulgaris L.), μέλος της οικογένειας Chenopodiaceae.

α, Καλλιέργεια Τεύτλων. β, Μηχάνημα συγκομιδής τεύτλων. γ, Φυτό τεύτλου. δ, Οι ρίζες τεύτλου έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε ζάχαρη. ε, Γενετιστής που εξετάζει φυτά τεύτλων (Shropshire, Αγγλία). στ, Εργοστάσιο επεξεργασίας ζαχάρεως στο Shropshire, Αγγλία. ζ, Καθαρισμός ριζών. η, Εξαγωγή ζάχαρης.

Εικ. 2. Συγκάρπια, γενετικά μονόσπερμοι και κουφετοποιημένοι σπόροι ζαχαροτεύτλων.

ΩΡΙΜΑΝΣΗ ΚΑΙ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ

Ωρίμανση

Το φυτό, με τη διεργασία της φωτοσύνθεσης, συνθέτει σακχαρόζη στα φύλλα η οποία μεταφέρεται στα διάφορα μέρη του φυτού για επιτέλεση άλλων λειτουργιών όπως είναι η αναπνοή, αύξηση των ιστών κλπ. Το ποσό της σακχαρόζης που περισσεύει μεταφέρεται και αποθηκεύεται στη ρίζα.Η συγκέντρωση και η εναπόθεση της σακχαρόζης στη ρίζα συμπίπτει χρονικά με την έναρξη διόγκωσης αυτής. Η αύξηση του βάρους της ρίζας συνεχίζεται μέχρι τη συγκομιδή. Η αύξηση του ζαχαρικού τίτλου αρχίζει τον Ιούνιο και παίρνει τη μέγιστη τιμή μέσα στον Αύγουστο. Πρώιμη συγκομιδή που γίνεται στο διάστημα Ιούλιος - Αύγουστος έχει σαν αποτέλεσμα μικρό βάρος, αλλά υψηλό ζαχαρικό τίτλο. Αντίθετα όψιμη συγκομιδή στο διάστημα Νοέμβριος - Δεκέμβριος έχει ως αποτέλεσμα το μεγάλο βάρος των ριζών, αλλά μικρό ζαχαρικό τίτλο. Μια συγκομιδή μέσης πρωιμότητας στο διάστημα Σεπτέμβριος- Οκτώβριος θα εξασφάλιζε ικανοποιητικές τιμές απόδοσης ριζών και ζαχαρικού τίτλου.Ο καστανός χρωματισμός των κατώτερων και το κιτρίνισμα των υπολοίπων φύλλων αποτελούν ενδείξεις ωριμότητας.

Συγκομιδή

Ο καθορισμός της ενάρξεως της συγκομιδής και της πορείας αυτής στην πράξη γίνεται από τις Γεωπονικές Υπηρεσίες της Ελληνικής Βιομηχανίας Σακχάρεως. Τα όργανα αυτά παρακολουθούν αντιπροσωπευτικούς αγρούς (πιλότους) όπου γίνεται δειγματοληπτική συγκομιδή κάθε 10 μέρες και προσδιορίζεται το βάρος ριζών, ο σακχαρικός τίτλος και το στρεμματοσάκχαρο. Η συγκομιδή αρχίζει όταν ο σακχαρικός τίτλος φτάσει στην τιμή 13,5 - 14 .Η έναρξη και η πορεία της συγκομιδής καθορίζονται από τη δυναμικότητα του κάθε εργοστασίου καθώς και την αναμενόμενη συνολική παραγωγή. Η συγκομιδή γίνεται σχεδόν αποκλειστικά με μηχανές, οι οποίες κάνουν όλες τις εργασίες συγχρόνως, κόβουν τις κορυφές, εκριζώνουν τις ρίζες και τις φορτώνουν στα μεταφορικά μέσα. Οι κορυφές και τα φύλλα απομακρύνονται μετά το κόψιμο με μια περιστροφική βούρτσα του μηχανήματος, ενώ ειδικό σύστημα εκριζώνει τις ρίζες οι οποίες αδειάζονται τελικά σε μια πλατφόρμα για να μεταφερθούν στο εργοστάσιο.

Αποδόσεις

Οι στρεμματικές αποδόσεις στα τεύτλα στη χώρα μας κυμαίνονται μεταξύ 5-7 τόννων στους ποτιστικούς αγρούς και 2,5-3,5 τόννων στους ξηρικούς αγρούς. Ο μέσος ζαχαρικός τίτλος είναι 14-16.

Αποθήκευση

Μετά τη συγκομιδή τα τεύτλα μεταφέρονται στα εργοστάσια για επεξεργασία.

Εάν χρειαστεί να αποθηκευτούν αυτό γίνεται είτε προσωρινά στον αγρό είτε στους χώρους του εργοστασίου όπου συγκεντρώνονται σε σωρούς πλάτους 30 μέτρων και ύψους 6 μέτρων ή ανάλογο της ποσότητας.

Κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης τα τεύτλα είναι δυνατόν να υποστούν αλλοιώσεις και απώλειες που οφείλονται:

- Στην αναπνοή αυτών, κατά την οποία η σακχαρόζη διασπάται σε Η2Ο και CO2 με απελευθέρωση θερμότητας.

- Στην αναερόβια ζύμωση κατά την οποία η σακχαρόζη διασπάται σε αλκοόλη και CO2 διοξείδιο

- Στους διάφορους μικροοργανισμούς οι οποίοι τρέφονται από τη σακχαρόζη

- Στη βλάστηση των τεύτλων σε παρατεταμένη αποθήκευση.

Διαδικασία παραγωγής της ζάχαρης

Η Διαδικασία παραγωγής της ζάχαρης από τα ζαχαρότευτλα μπορεί να χωριστεί στις ακόλουθες εννέα φάσεις παραγωγής.

• Πλύση των τεύτλων
• Τεμαχισμός σε ειδικές κοπτικές μηχανές
• Εκχύλιση
• Καθαρισμός του χυμού
• Συμπύκνωση
• Κρυστάλλωση
• Φυγοκέντρηση
• Ξήρανση κρυσταλλικής ζάχαρης
• Ενσάκκιση και αποθήκευση

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΦΥΤΑ (ΕΙΔΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΙΙ)

Κωνσταντίνος Πασχαλίδης-Επίκουρος Καθηγητής

Ηράκλειο, Οκτώβριος 2019