Sideritis spp., οικογένεια Labiatae. Με την ονομασία τσάι του βουνού υπάρχουν στην Ελλάδα τουλάχιστον 17 αυτοφυή είδη που ανήκουν στο γένος Sideritis. Από αυτά τα γνωστότερα είναι: Sideritis perfoliata subsp. Athoa, Sideritis clandestine, Sideritis syriaca, Sideritis Euboea, Sideritis scardica, Sideritis raeseri, Sideritis romana και Sideritis lanata. 

Είναι πολυετής πόα αυτοφυής στην Ελλάδα και βρίσκεται σε πετρώδη λιβάδια με ασβεστολιθικά πετρώματα, σε υψηλό υψόμετρο. Οι βλαστοί είναι απλοί ή διακλαδιζόμενοι, με ύψος από 10 έως 30 cm, υπόλευκοι και καλύπτονται από πυκνό τρίχωμα. Τα άνθη έχουν χρώμα ανοιχτό κίτρινο και η εποχή άνθισης εξαρτάται από τις επικρατούσες θερμοκρασίες και είναι τον ίούνιο για τις θερμότερες περιοχές μέχρι Σεπτέμβριο για τις ψυχρότερες. Χρησιμοποιείται κυρίως για την παρασκευή αφεψημάτων.

Πολλαπλασιασμός:

Πολλαπλασιάζεται με σπόρο, μοσχεύματα και παραφυάδες. Ο πολλαπλασιασμός με σπόρο δημιουργεί ανομοιομορφία των παραγόμενων φυτών και συνεπώς δεν προτιμάται γιατί η ποιότητα του τελικού προϊόντος είναι υποβαθμισμένη. Συνήθης τρόπος πολλαπλασιασμού είναι οι παραφυάδες και τα μοσχεύματα.

Καλλιέργεια:

Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού που προηγείται της φύτευσης γίνεται η προετοιμασία του αγρού με βαθύ όργωμα. Πριν τη φύτευση θα πρέπει να γίνει κατεργασία του εδάφους ώστε να σπάσουν οι σβόλοι χώματος και να αποκτήσει το έδαφος κατάλληλη δομή που θα διευκολύνει τις μετέπειτα εργασίες. Δεν απαιτεί ιδιαίτερες συνθήκες καθώς φυτεύεται σε ορεινά, επικλινή και πετρώδη εδάφη. Πριν τη φύτευση γίνεται κατεργασία με το χέρι στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό.

Εγκατάσταση Καλλιέργειας:

Η καλύτερη περίοδος είναι αργά το φθινόπωρο. Εναλλακτικά μπορεί να φυτευτεί και νωρίς την άνοιξη. Ανάλογα με την απόσταση των γραμμών μεταξύ τους, (εξαρτάται από το διαθέσιμο εξοπλισμό) χρειάζονται από 2000 μέχρι 2500 φυτά το στρέμμα. Συνήθως τα φυτά τοποθετούνται στα 50 εκατοστά επί της γραμμής και σε απόσταση 80 εκατοστών μεταξύ των γραμμών.

Εδαφικές απαιτήσεις – Λίπανση:

Προσαρμόζεται καλά σε εδάφη πετρώδη, όχι τόσο γόνιμα, και απαιτεί υψηλό υψόμετρο (>500 m). Υποφέρει σε θερμά κλίματα.

Άρδευση:

Καλλιεργείται και ως ξηρικό, αλλά αποδίδει καλύτερα αν εφαρμοστεί ελαφρά άρδευση. Θα πρέπει όμως ο καλλιεργητής να φροντίσει να μην μένει πολλή υγρασία στη ριζόσφαιρα διότι μπορεί να εμφανιστούν εύκολα σηψιριζίες.

Εχθροί – Ασθένειες:

Στα υψηλά υψόμετρα που καλλιεργείται συνήθως δεν αντιμετωπίζονται προβλήματα από εντομολογικές προσβολές. Τις περισσότερες φορές κακοί χειρισμοί εκ μέρους των καλλιεργητών όπως π.χ. σημεία που νεροκρατούν συντελούν στη δημιουργία συνθηκών ασφυξίας του ριζικού συστήματος και εμφάνισης σηψιριζιών.

Συγκομιδή-Ξήρανση:

Η συγκομιδή γίνεται λίγο πριν την έναρξη της ανθοφορίας επειδή είναι το στάδιο όπου τα περιεχόμενα αιθέρια έλαια βρίσκονται στην μεγαλύτερη συγκέντρωσή τους. Αναλόγως των συνθηκών μπορεί να γίνουν μέχρι και τρεις συγκομιδές, Μάιο, ίούλιο και Σεπτέμβριο. Είναι ευαίσθητο προϊόν και απαιτεί μεγάλη προσοχή κατά την ξήρανση η οποία θα πρέπει να γίνεται σε θερμοκρασίες που δεν θα ζημιώσουν την ποιότητα και γενικά σε θερμοκρασίες που δεν θα ξεπερνούν τους 35^οC. Η απόδοση κατά τον πρώτο χρόνο φθάνει τα 250 με 300 κιλά ξηρής ουσίας ανά στρέμμα ενώ τα επόμενα κυμαίνεται από 300 μέχρι και 400 κιλά. Σε περίπτωση φθινοπωρινής φύτευσης έως 1.000 kg/ στρ νωπής βιομάζας, σε δύο συγκομιδές. Η εμπορική διάρκεια της καλλιέργειας κυμαίνεται από 5 έως 8 χρόνια.

Ξήρανση-Απόσταξη:

Η συγκομιδή γίνεται κατά την πλήρη άνθιση, τους μήνες Ιούνιο έως Αύγουστο ανάλογα με το υψόμετρο καλλιέργειας. Συγκομίζονται τα ανθοφόρα στελέχη μόνο. Η ξήρανση γίνεται είτε σε σίτες είτε σε δεμάτια που είναι κρεμασμένα ανάποδα σε σκιερό και δροσερό μέρος. Η διάρκεια της καλλιέργειας μπορεί να φτάσει 10 έως 12 έτη. Η απόδοση σε ξηρό προϊόν μπορεί να φτάσει τα 150 kg/στρ μετά το δεύτερο χρόνο καλλιέργειας. Η περιεκτικότητα σε αιθέρια έλαια είναι χαμηλή. Κυμαίνεται από 0,05 έως 1%. Τα κύρια συστατικά του αιθερίου ελαίου είναι μινθόλη, γερανιόλη, β-καρυοφυλλένιο και νερολιδόλη. Το αιθέριο έλαιο του σιδηρίτη παρουσιάζει σημαντική αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση.

ΔΡ. ΗΛΙΑΣ ΚΑΛΦΑΣ / ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ