Ο χαλκός, ως βασικό μικροθρεπτικό και προστατευτικός παράγοντας, χρησιμοποιείται στη γεωργία για περισσότερο από έναν αιώνα. Ποιοι είναι οι ισχύοντες ευρωπαϊκοί κανονισμοί και πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί η χρήση του;

Ο χαλκός είναι ένα μεταλλικό χημικό στοιχείο που υπάρχει στη φύση σε διάφορα περιβαλλοντικά διαμερίσματα (έδαφος, νερό, ιζήματα) και σε ζωντανούς οργανισμούς. Ο χαλκός, στην πραγματικότητα, είναι ένα απαραίτητο μικροθρεπτικό συστατικό για τη ζωή, καθώς είναι απαραίτητος για την ολοκλήρωση σημαντικών φυσιολογικών διεργασιών των φυτών και των ζώων, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων. Για περισσότερο από έναν αιώνα, ο χαλκός χρησιμοποιείται στη γεωργία μέσω διαφόρων ενώσεων χαλκού, ιδιαίτερα ανόργανων αλάτων, των οποίων η λειτουργία εκτελείται, όπως συμβαίνει στους ζωντανούς οργανισμούς, από το ιόν χαλκού Cu ²⁺ . Αυτές οι ενώσεις με βάση τον χαλκό μπορούν να έχουν δύο λειτουργίες: να θρέφουν τις καλλιέργειες, ειδικά στην περίπτωση εδαφών φτωχών σε αυτό το στοιχείο, ή να τις προστατεύουν από διάφορες παθολογίες χάρη στην αντιμυκητιακή και αντιβακτηριδιακή τους δράση. 

Ο χαλκός στη γεωργία χρησιμοποιείται ως προληπτικό μυκητοκτόνο και οι ενώσεις του δρουν με την επαφή.

Η πολλαπλή δράση τους τα καθιστά αποτελεσματικά ενάντια στις περισσότερες αντιξοότητες μυκήτων και βακτηρίων σε διαφορετικές καλλιέργειες, ξεκινώντας από την ιστορική και θεμελιώδη χρήση που είχαν στα αμπέλια. Η αποτελεσματικότητα και η ευελιξία του χαλκού στη φυτοιατρική χρήση κατέστησαν δυνατή την επέκταση της χρήσης του και στα επιτραπέζια αμπέλια και στην πλειονότητα των καλλιεργειών στο μεσογειακό περιβάλλον, όπως η κηπουρική, οι ελιές, τα εσπεριδοειδή και διάφορες άλλες καλλιέργειες φρούτων. Σε ηπειρωτικά κλίματα, ο χαλκός χρησιμοποιείται επίσης αποτελεσματικά σε καλλιέργειες πατάτας, ζαχαρότευτλων, λυκίσκου, καλλιέργειες θερμοκηπίου, μικρά φρούτα και καλλωπιστικά φυτά. Σήμερα, τα σκευάσματα για φυτοϋγειονομική χρήση διατίθενται σε σημαντικά χαμηλότερες δόσεις από ό,τι στο παρελθόν, χάρη στις ολοένα και πιο καινοτόμες τεχνικές σκευασμάτων και τη βελτίωση των πρακτικών εφαρμογής, που επιτρέπουν μια πιο προσεκτική χρήση της δραστικής ουσίας. 

Κανονισμοί για τη χρήση του χαλκού στη γεωργία

Η διάθεση ενός φυτοπροστατευτικού προϊόντος στην αγορά, για τη χρήση του στη γεωργία, απαιτεί την ολοκλήρωση δύο θεμελιωδών διαδικασιών :

• η δραστική ουσία (α) πρέπει να έχει εγκριθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να καταχωριστεί στο παράρτημα I του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 1107/2009.
• το φυτοπροστατευτικό προϊόν πρέπει να είναι εγκεκριμένο σε εθνικό (ή ζωνικό) επίπεδο.

Οι ενώσεις χαλκού που χρησιμοποιούνται επί του παρόντος για την προστασία των φυτών στη γεωργία, τόσο οργανικές όσο και συμβατικές, είναι τα 5 αδιάλυτα άλατα που εγκρίνονται ως δραστικές ουσίες σύμφωνα με τον Κανονισμό ΕΕ 1107/2009 : Μίγμα Bordeaux, οξυχλωριούχος χαλκός, υδροξείδιο του χαλκού, τριβασικό θειικό χαλκό και οξείδιο του χαλκού. Από την άποψη αυτή, έχει συσταθεί μια Ομάδα Εργασίας Χαλκού της Ευρωπαϊκής Ένωσης - EUCuTF, μια επιστημονική ένωση που αποτελείται από τις 12 μοναδικές κατασκευαστικές εταιρείες που κατέχουν την ευρωπαϊκή καταχώριση των 5 αλάτων χαλκού που είναι εγκεκριμένα ως μέσο φυτοϋγειονομικής άμυνας στην Ευρώπη, εκ των οποίων η Manica έχει είναι ιδρυτικό μέλος από τη δεκαετία του 1990. Ο στόχος είναι, ακόμη και σήμερα, ο « συνδυασμός πόρων και προσπαθειών » για την απόκτηση ανανέωσης της άδειας για άλατα χαλκού σύμφωνα με τον Καν. 1107/2009, ο οποίος απαιτεί περιοδικές αναθεωρήσεις της δραστικής ουσίας.

Η Task Force χρησιμοποιεί μελέτες τεχνικών και επιστημονικών συμβουλών, καθώς και ανεξάρτητων και εξουσιοδοτημένων κέντρων δοκιμών για την παραγωγή της απαραίτητης τεκμηρίωσης για την έγκριση και την ανανέωση της δραστικής ουσίας (αδιάλυτα άλατα χαλκού) σε ευρωπαϊκό επίπεδο, προκειμένου να προετοιμάσει μια υποστηρικτική επιστημονική φάκελος.  Η Task Force εκτελεί τις μελέτες, τη μοντελοποίηση και την παρακολούθηση που απαιτούνται από τις ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές, όπως το κράτος εισηγητής (κράτος μέλος-εισηγητής), το κράτος συνεισηγητής (coRMS), τα άλλα κράτη μέλη και φυσικά η EFSA και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για να αποδείξει την απόλυτη ασφάλεια της χρήσης αλάτων χαλκού ως φυτοϋγειονομικού μέσου στη γεωργία, σε διάφορες καλλιέργειες. Οι μελέτες αυτές επικεντρώνονται σε διάφορους τομείς και αφορούν κυρίως υπολείμματα στα τρόφιμα , επομένως ασφάλεια για τον καταναλωτή , περιβαλλοντική ασφάλεια για όλους τους μη στοχευόμενους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς και για την υγεία των αγροτών και των εργαζομένων, καθώς και των κατοίκων των γύρω περιοχών.

Με τον Κανονισμό 1981/2018 της ΕΕ, ανανεώθηκε η ευρωπαϊκή έγκριση αλάτων χαλκού, με όριο δοσολογίας 28 κιλά (μετάλλου χαλκού) ανά εκτάριο σε μια περίοδο 7 ετών, δηλαδή ο γνωστός πλέον μέσος όρος των 4 κιλών χαλκού ανά εκτάριο ανά έτος. Η προθεσμία για την ανανέωση έχει οριστεί επί του παρόντος για τις 31 Δεκεμβρίου 2025, ωστόσο, όπως συμβαίνει συχνά για άλλες δραστικές ουσίες, σημειώθηκαν καθυστερήσεις στις ευρωπαϊκές διαδικασίες αξιολόγησης και επομένως είναι πιθανή η παράταση της άδειας. Η Task Force έχει ήδη καταθέσει τον νέο ευρωπαϊκό φάκελο για την ανανέωση των 5 αλάτων τον Δεκέμβριο του 2022 στον Ιταλό Κρατικό Εισηγητή που είναι υπεύθυνος για την αξιολόγηση.

Ο χαλκός παραμένει ένα θεμελιώδες στοιχείο για την προστασία των καλλιεργειών, με ολοένα και πιο ασφαλή και ελεγχόμενη χρήση. Χάρη σε συνεχείς μελέτες και ευρωπαϊκούς κανονισμούς, η χρήση του στη γεωργία εξελίσσεται προς μεγαλύτερη αειφορία, διασφαλίζοντας προστασία χωρίς να θέτει σε κίνδυνο το περιβάλλον. Οι επερχόμενες ρυθμιστικές αναθεωρήσεις θα είναι κρίσιμες για τον καθορισμό της μελλοντικής χρήσης του.

Πηγή

Από: Patrizia Vida και Antonio Slaviero

© fruitjournal.com