Είναι η πιο σοβαρή και διαδεδομένη ίωση του αμπελιού στην χώρα μας. Προκαλείται από τον ιό του μολυσματικού εκφυλισμού της αμπέλου(Grapevine fan leaf virus).Προσβάλει μόνο τα είδη του γένους Vitis.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Τα προσβεβλημένα πρέμνα έχουν μικρότερη ανάπτυξη και ριζικό σύστημα, μειωμένη παραγωγικότητα και μικρότερη διάρκεια ζωής. Ανάλογα με τις φυλές του ιού, διακρίνουμε τρείς διαφορετικές συμπτωματολογικές εικόνες:

• Φυλή του ριπιδοειδούς φύλλου: Προκαλεί ασυμμετρία του ελάσματος, η ακανόνιστη διάταξη των νεύρων έτσι ώστε τα φύλλα να μοιάζουν με βεντάλια (ριπίδιο), ελάττωση μεγέθους και σχηματισμό φύλλων με περισσότερα και οξύτερα δόντια, βαθύτερες εγκολπώσεις. Ακόμη προκαλεί βραχυγονάτωση, ανισογονάτωση, δεσμίωση, διχάλωση, διπλούς ή τριπλούς κόμβους στις κληματίδες, αραιοραγία, ανισοραγία, μικροσπερμία, ανομοιόμορφη ωρίμανση, μείωση της ζωτικότητας και του σφρίγους πού προσδίδουν όψη θάμνου στο πρέμνο.

• Η φυλή του κίτρινου μωσαικού: Προκαλεί κίτρινες κηλίδες οι οποίες προοδευτικά μπορούν να καλύψουν όλο το φύλλο. Ο κίτρινος λαμπρός χρωματισμός είναι εντονότερος την άνοιξη. Το πρέμνο οδηγείται γρήγορα σε μαρασμό.

• Η φυλή του περινεύριου μεταχρωματισμού: Προκαλεί κιτρίνισμα του ελάσματος γύρω από τα κεντρικά νεύρα. Ο μεταχρωματισμός γίνεται πιο έντονος προς το καλοκαίρι με φθινόπωρο. Συνήθως δεν παρατηρείται έντονη κάμψη της βλάστησης του δέντρου. Παρόμοια συμπτώματα προκαλούνται και από διάφορα άλλα αίτια (τροφοπενίες, ορμονικά ζιζανιοκτόνα κλπ).

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ

Ο ιός του μολυσματικού εκφυλισμού ανήκει στο γένος Nepovirus και την οικογένεια Comoviridae. Στην χώρα μας υπάρχουν τρείς παθογόνες φυλές του ιού και χαρακτηρίζονται από τα συμπτώματα που προκαλούν κυρίως στα φύλλα. Η μετάδοση του ιού στον αμπελώνα γίνεται από το έδαφος με τους νηματώδεις Xiphinema index και Xiphinema italiae. Οι Νηματώδεις αυτοί προσλαμβάνουν τον ιό μετά από ολιγόλεπτη διατροφή στις ρίζες των μολυσμένων πρέμνων και τον μεταδίδουν στα υγιή πρέμνα. Οί μολυσμένες ρίζες που παραμένουν στο έδαφος αποτελούν πηγές μολυσμάτων. Οι Νηματώδεις παραμένουν ιοφόροι μέχρι 8 μήνες όταν διατηρούνται σε αποστειρωμένο χώμα χωρίς διατροφή. Εντός του αμπελώνα η εξάπλωση της ασθένειας από φυτό σε φυτό γίνεται κατά κηλίδες με αργό ρυθμό λόγω της αργής κίνησης των Νηματωδών. Η μετάδοση του ιού σε μεγάλες αποστάσεις γίνεται με το μολυσμένο πολ/κό υλικό.

ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ

Βασίζεται στα προληπτικά μέτρα και μόνο, προς το παρόν τα οποία είναι:

• Χρησιμοποίηση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού
• Εγκατάσταση αμπελώνων σε εδάφη που δεν φιλοξενούν τους Νηματώδεις φορείς
• Αποφυγή αναμόλυνσης των υγιών αμπελώνων (συνήθως με μεταφορά χώματος από μολυσμένα αμπέλια με τα γεωργικά μηχανήματα). Το υγιές πολ/κό υλικό, γνωστό ως πιστοποιημένο, δημιουργείται με την επιλογή και την εξυγίανση πρέμνων. Η καταπολέμηση των Νηματωδών φορέων στο έδαφος του αμπελιού γίνεται είτε με χημικά μέσα, δηλαδή χρήση Νηματωδοκτόνων (δεν είναι αποτελεσματικά στα βαριά εδάφη), είτε με αγρανάπαυση ή καλλιέργεια φυτών που δεν είναι ξενιστές του X. index (π.χ. Δημητριακά ή Ψυχανθή) για τουλάχιστον 5 χρόνια-δηλαδή η εξόντωση οφείλεται στην ασιτία.

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ - ΒΑΚΤΗΡΙΟΛΟΓΙΑΣ Χ. ΓΚΑΤΖΙΛΑΚΗΣ , Δ. ΓΟΥΤΟΣ